نقش رسانه‌ها در مقابله با معضل آلودگی هوا

به گزارش سلامت نیوز به نقل از شرق، آلودگی هوا، این معضل پرتکرار سال‌های اخیر، رفته‌رفته به یک بحران اجتماعی تبدیل شده است که نه‌تنها تهدیدی برای سلامت جسمانی شهروندان به شمار می‌آید، بلکه تأثیرات گسترده‌تری بر وضعیت اجتماعی، روانی و فرهنگی جامعه دارد. ادامه این روند می‌تواند موجب افزایش نارضایتی عمومی و در نتیجه بروز شکاف‌های اجتماعی در جامعه شود.

آلودگی هوا، این معضل پرتکرار سال‌های اخیر، رفته‌رفته به یک بحران اجتماعی تبدیل شده است که نه‌تنها تهدیدی برای سلامت جسمانی شهروندان به شمار می‌آید، بلکه تأثیرات گسترده‌تری بر وضعیت اجتماعی، روانی و فرهنگی جامعه دارد. ادامه این روند می‌تواند موجب افزایش نارضایتی عمومی و در نتیجه بروز شکاف‌های اجتماعی در جامعه شود. در این میان، رسانه‌ها به‌ عنوان نهادهای اصلی انتقال اطلاعات و شکل‌دهی به افکار عمومی، نقش کلیدی در مواجهه با این بحران ایفا می‌کنند.

با نگاه به عملکرد رسانه‌ها، بزرگ‌ترین ضعف آنها در پرداختن به بحران آلودگی هوا، ‌ارائه‌نکردن تحلیل‌های عمیق و راه‌حل‌های عملی است. بیشتر رسانه‌ها در بهترین حالت، به پوشش اخبار مربوط به میزان آلاینده‌ها و اعلام وضعیت هشدار می‌پردازند، بدون آنکه توجهی به دلایل اساسی این بحران داشته باشند. آلودگی هوا فقط ناشی از شرایط طبیعی یا تصادفی نیست، بلکه حاصل سیاست‌های نادرست در عرصه‌های مختلف مانند حمل‌ونقل، مدیریت منابع انرژی‌ و حتی تصمیمات شهری است. رسانه‌ها به‌جای پرداختن به امر روزنامه‌نگاری تحقیقی و بررسی علل اصلی آلودگی هوا و پرداختن به قصورات موجود، رویکردی منفعلانه در پیش گرفتند. لیکن با تمرکز بر اصول روزنامه‌نگاری حرفه‌ای و مسئولیت اجتماعی رسانه، باید نقش فعال‌تری در شفاف‌سازی دلایل این بحران و ارائه راهکارهای پایدار ایفا کنند. اگر رسانه‌ها در این زمینه قوی عمل کنند، می‌توانند به ایجاد یک آگاهی عمومی وسیع درباره پیوند بحران محیط زیست و بحران‌های اجتماعی کمک کنند.

در علوم ارتباطات اجتماعی، یکی از اصول اساسی ارتباطات،‌ «انتقال معنا» است. رسانه‌ها در فرایند ارتباطی خود باید بتوانند معنا و مفهوم بحران آلودگی هوا را به‌ طور دقیق و جامع به مخاطب منتقل کنند. این انتقال معنا فقط با گزارش‌گیری و انتشار اخبار و آمار نمی‌تواند انجام شود، بلکه نیاز به تحلیل‌های عمیق و پرداختن به دلایل و پیامدهای این بحران دارد. در این فرایند، «کنشگران» رسانه‌ای باید به‌ طور فعال و مسئولانه اطلاعات را به‌گونه‌ای ارائه دهند که موجب تحریک نگرش‌های مثبت و ایجاد تغییرات رفتاری در جامعه شود.

رسانه‌ها با درک عمیق‌تر از نقش خود به‌ عنوان «عامل تأثیرگذار در ساخت اجتماعی واقعیت»، می‌توانند با تولید محتوای آموزشی و اطلاعاتی درباره پیامدهای بحران آلودگی هوا، توجه عمومی را جلب و مسئولان و حتی شهروندان را به اتخاذ تصمیمات صحیح در قبال محیط زیست تشویق کنند. به‌ عبارت دیگر، رسانه‌ها باید از جایگاه «راوی بحران» به «عامل تغییر» حرکت و نقشی فعال در شکل‌دهی به فرایند تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری ایفا کنند. از منظر دیگر، بحران آلودگی هوا همچنین در ارتباط با «بحران‌های اجتماعی» دیگر قرار دارد. براساس نظریه‌های اجتماعی، بحران‌های زیست‌محیطی می‌توانند باعث تشدید بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی شوند. آلودگی هوا، به‌ویژه در مناطقی که افراد در شرایط اقتصادی ضعیف‌تری زندگی می‌کنند، بیشترین تأثیر را بر سلامت عمومی و روانی شهروندان می‌گذارد. تعطیلی‌های مکرر که حاصل آن اختلال در امور اقتصادی بخش عظیمی از مردم، افت شدید کیفیت نظام آموزشی، ایجاد هزینه‌های هنگفت بر کشور و… است، نه‌تنها نابرابری‌های اجتماعی را تشدید می‌کند، بلکه می‌تواند به بی‌اعتمادی عمومی و افزایش تنش‌های اجتماعی منجر شود.

در این میان، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به‌ عنوان «فضاهای دیجیتال» می‌توانند فرصت‌های جدیدی برای رسانه‌ها ایجاد کنند. رسانه‌ها با استفاده از این پلتفرم‌ها می‌توانند کمپین‌های مردمی راه‌اندازی کنند و از قدرت «هم‌افزایی رسانه‌ای» بهره‌برداری کنند تا عموم مردم را به مشارکت در اقدامات جمعی برای کاهش آلودگی هوا ترغیب کنند.

در نهایت، رسانه‌ها نه‌تنها باید اخبار را منتشر کنند، بلکه باید در فرایند «ساخت معنا» و تغییر نگرش‌های اجتماعی فعالانه مشارکت داشته باشند. بحران آلودگی هوا، همان‌طورکه یک بحران زیست‌محیطی است، باید به یک مسئله اجتماعی تبدیل شود که در آن تمامی اقشار جامعه، مسئولان و رسانه‌ها در ایجاد تغییرات مثبت مشارکت کنند.

رسانه‌ها به‌ عنوان یکی از نهادهای اصلی شکل‌دهنده افکار عمومی، باید مسئولیت و نقش خود را در این زمینه‌ و در کاهش این بحران با تحلیل‌های عمیق و راه‌حل‌های عملی، ایفا کنند. فقط با چنین رویکردی است که می‌توان امیدوار بود بحران‌های محیطی به‌ عنوان یک تهدید جدی، به فرصتی برای بهبود شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه تبدیل شود.

منبع خبر