ناترازی انرژی، ایران را در توسعه هوش مصنوعی زمین می‌زند؟

اقتصادآنلاین، مهرین نظری: در تاریخ ۸ می ۲۰۲۵، سم آلتمن در جلسه‌ای با سنای آمریکا اظهار داشت: «هوش مصنوعی حداقل به‌اندازه اینترنت بزرگ خواهد بود، شاید حتی بزرگ‌تر.» او تأکید کرد که برای تحقق این آینده، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها حیاتی است.

آلتمن با اشاره به افزایش تقاضا برای قدرت محاسباتی، تراشه‌ها و انرژی، خاطرنشان کرد که رشد هوش مصنوعی بدون پیشرفت‌های اساسی در تولید انرژی ممکن نخواهد بود.

مصرف انرژی هوش مصنوعی، چالشی جهانی

با افزایش استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی مانند ChatGPT، مصرف انرژی مرتبط با این فناوری به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. طبق گزارش‌ها، هر پرس‌وجو در ChatGPT می‌تواند تا ۱۰ برابر بیشتر از یک جستجوی معمولی در گوگل انرژی مصرف کند.

همچنین، پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۸، مراکز داده تا ۱۲٪ از برق ایالات متحده را مصرف کنند.

وضعیت ایران: زیرساخت‌های انرژی در برابر موج هوش مصنوعی

در ایران، زیرساخت‌های برق با چالش‌های متعددی مواجه‌اند. قطعی‌های مکرر برق، به‌ویژه در فصل‌های گرم سال، نشان‌دهنده فشار بر شبکه برق کشور است. با توجه به رشد هوش مصنوعی و نیاز‌های انرژی آن، این فشار می‌تواند افزایش یابد.

علاوه بر این، استخراج رمزارز‌ها در ایران نیز مصرف برق قابل‌توجهی دارد. با ورود هوش مصنوعی به صنایع مختلف، نیاز به برق بیشتر خواهد شد، در حالی که زیرساخت‌های فعلی کشور برای پاسخ‌گویی به این تقاضا کافی نیستند.

برای مواجهه با چالش‌های رو‌به‌گسترش مصرف انرژی ناشی از توسعه هوش مصنوعی، کشور‌هایی مانند ایران نیازمند یک استراتژی ملی انرژی هستند که به شکل مشخص همزمان با گسترش فناوری، زیرساخت‌ها را نیز تقویت کند. نخستین گام در این مسیر، اصلاح قیمت انرژی و کاهش الگوی مصرف است. گام دوم سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر است. با توجه به پتانسیل فراوان ایران در انرژی خورشیدی و بادی، می‌توان این منابع را جایگزین مناسبی برای تأمین برق موردنیاز مراکز داده و پردازش‌های سنگین هوش مصنوعی دانست. این نوع سرمایه‌گذاری، نه‌تنها ظرفیت شبکه را افزایش می‌دهد، بلکه به تاب‌آوری زیرساخت‌ها در برابر بحران‌های فصلی مانند قطعی برق کمک می‌کند.

از سوی دیگر، بهینه‌سازی مصرف انرژی در زیرساخت‌های موجود نیز نباید مغفول بماند. استفاده از فناوری‌های کم‌مصرف، بهره‌گیری از خنک‌سازی هوشمند در مراکز داده، و اعمال استاندارد‌های جدید برای بهره‌وری انرژی در دیتاسنترها، اقداماتی است که می‌تواند در کوتاه‌مدت بهره‌وری را افزایش داده و فشار بر شبکه برق را کاهش دهد. در کنار این اقدامات فنی، تدوین سیاست‌های حمایتی نیز حیاتی است. دولت باید تسهیلات و مشوق‌هایی برای کسب‌وکار‌های حوزه هوش مصنوعی در نظر بگیرد که از منابع انرژی پاک و زیرساخت‌های بومی بهره می‌برند. این مشوق‌ها می‌توانند شامل کاهش تعرفه برق، معافیت مالیاتی یا تخصیص زمین و مجوز برای تأسیس نیروگاه‌های کوچک خصوصی باشد.

در نهایت، این تحولات بدون فرهنگ‌سازی و ارتقای آگاهی عمومی و تخصصی امکان‌پذیر نیست. رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و نهاد‌های آموزشی باید با تولید محتوای آموزشی و تحلیل‌محور، به مردم و نخبگان کشور بیاموزند که بهره‌وری انرژی نه‌تنها یک ضرورت اقتصادی، بلکه یک مسئولیت ملی در مسیر آینده دیجیتال ایران است. هوش مصنوعی، با تمام ظرفیت‌هایش، تنها در صورتی به فرصتی برای کشور بدل خواهد شد که سوخت حیاتی‌اش (یعنی انرژی) به‌درستی مدیریت شود و اگر این مدیریت صورت نگیرد، همان‌طور که سم آلتمن هشدار داده، بازی قدرت جهانی نه در کنترل داده، که در کنترل برق و شبکه توزیع آن رقم می‌خورد.

منبع خبر