ضرورت بازنگری در ساختار نظارت سلامت کشور

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران پزشک، اعتباربخشی بیمارستانی یکی از ارکان کلیدی در مسیر ارتقای کیفیت خدمات درمانی است، اما آن‌چه در این راستا اهمیت دارد، لزوم بازنگری اساسی در سازوکارهای نظارتی و اجرایی و اصلاحاتی در اهداف آن است.

یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در این مسیر مشاهده می‌شود، عدم توانمندسازی کافی کارشناسان حوزه اعتباربخشی بیمارستانی و نظارت است. نبود آموزش‌های کافی و ضعف در پشتیبانی مالی از این نیروها، موجب شده تا کارایی واقعی این بخش تضعیف شود. در حالی‌که این افراد نقشی حیاتی در تضمین ایمنی بیمار و سنجش کیفیت خدمات ایفا می‌کنند، عدم توجه به توانمندسازی حرفه‌ای آن‌ها به شکل مستقیم بر نتیجه نهایی تاثیر می‌گذارد.

از سوی دیگر، نبود تمایز ساختاری میان دو وظیفه اصلی «نظارت بر درمان» و «اعتباربخشی بیمارستانی» است. در شرایط فعلی، هم‌پوشانی این دو حوزه موجب شده تا نتوانند به درستی یکدیگر را نقد، پایش یا تصحیح کنند.

چرا دو حوزه نظارت بر درمان و اعتباربخشی باید تفکیک شوند؟

تفکیک دو حوزه «نظارت بر درمان» و «اعتباربخشی بیمارستانی» از منظر ساختاری و کارکردی، گامی ضروری برای ارتقای اثربخشی نظام سلامت کشور است. در شرایط فعلی، این دو حوزه که ماهیت، هدف و شیوه عملکرد متفاوتی دارند، در یک بستر مشترک ادغام شده‌اند؛ در نتیجه نه‌تنها مرزهای وظایفشان مخدوش شده، بلکه امکان ارزیابی و پایش متقابل نیز از میان رفته است.

اعتباربخشی وظیفه دارد حداقل استانداردهای کیفیتی و ساختاری را در بیمارستان‌ها سنجش کند، در حالی‌که نظارت بر درمان به صورت تخصصی‌تر به بررسی عملکرد بالینی، رعایت پروتکل‌های درمانی و ایمنی بیمار می‌پردازد. این دو نهاد اگر مستقل عمل کنند، می‌توانند ضعف‌ها و انحرافات یکدیگر را شناسایی کرده و بازخورد مؤثر ارائه دهند.

سید سجاد رضوی، معاون درمان وزارت بهداشت در این رابطه می‌گوید: اگر بتوانیم دو موضوع اعتباربخشی بیمارستانی و نظارت بر درمان را جدا کنیم و هر کدام کار خود را انجام بدهند، این دو مورد می‌توانند یکدیگر را ارزیابی کنند. اگر اعتباربخشی می‌گوید درجه بیمارستانی یک است، نظارت بر درمان بازدید کرده و مشکلات را گزارش می‌کند، اما در حال حاضر نمی‌تواند وضعیت را نقد کند؛ اگر این دو از یکدیگر مستقل باشند یا ارگانی خارج از وزارت بهداشت و توسط هیات امنای مشخص اداره شود، می‌تواند به سیستم پس خوراند بدهد که سنجه‌ها پاسخ‌گو نیست یا آموزش‌ها اشتباه است.

وی ادامه می‌دهد: در واقع باید در این زمینه ساختاری فکر کرد. هدف اعتباربخشی، وجود حداقل کیفیت‌ها است و این موضوع می‌تواند با نظارت بر درمان، هم افزایی داشته باشد و یکدیگر را رصد کنند.

رضوی به ایران پزشک می‌گوید: برخی گروه‌ها در بحث اعتباربخشی و نظارت همکاری مناسبی ندارند و کل اعتباربخشی به گردن واحد پرستاری می‌افتد. اگر بتوانیم ارزش گذاری خدمات پزشکی را به اعتباربخشی متصل کرده و پزشک وارد صحنه شود، می‌تواند اهداف اعتباربخشی را محقق کند.

آموزش مستمر و هدفمند، سنگ‌بنای ارزیابی کارآمد و علمی

آموزش مستمر و هدفمند کارشناسان حوزه نظارت بر درمان و اعتباربخشی بیمارستانی، سنگ‌بنای دستیابی به یک نظام ارزیابی کارآمد و علمی در حوزه سلامت است. این کارشناسان نقش واسطه‌ای میان سیاست‌گذاران کلان و اجرای عملیاتی استانداردهای کیفی ایفا می‌کنند؛ بنابراین اگر دانش به‌روز، مهارت تحلیلی و توانایی قضاوت حرفه‌ای نداشته باشند، ارزیابی‌های انجام‌شده نه‌تنها بی‌اثر خواهد بود، بلکه ممکن است به نتایج نادرست و حتی آسیب‌زننده منجر شود. به‌ویژه با پیچیده‌تر شدن پروتکل‌های درمانی، ورود فناوری‌های نوین و افزایش انتظارات عمومی، نیاز به نیروهای آگاه و توانمند در این حوزه، بیش از گذشته احساس می‌شود.

از سوی دیگر، نبود آموزش مؤثر موجب ایجاد رویکردهای سلیقه‌ای، سطحی‌نگری و تمرکز صرف بر مستندسازی صوری در فرایندهای نظارت و اعتباربخشی شده است. کارشناسانی که فاقد آموزش اصولی هستند، قادر به درک عمیق از هدف‌گذاری استانداردها، شناسایی نقاط بحرانی یا ارائه بازخورد سازنده نخواهند بود. این ضعف در نهایت به تضعیف جایگاه نظارتی و بی‌اعتمادی به فرآیند اعتباربخشی می‌انجامد. به همین دلیل، برنامه‌ریزی نظام‌مند برای آموزش، بازآموزی و توسعه حرفه‌ای این نیروها باید یکی از اولویت‌های اصلی نظام سلامت باشد؛ چرا که کیفیت نظارت، مستقیماً با کیفیت مراقبت از بیمار گره خورده است.

معاون درمان وزارت بهداشت در این زمینه به ایران پزشک می‌گوید: در سیستم اعتباربخشی بیمارستانی باید بررسی کرد که کارشناسان حوزه نظارت و اعتباربخشی چقدر آموزش دیده‌اند و چقدر مشکلات مالی آنها برطرف شده است. در حالی‌که این کارشناسان درگیر مشکلات مختلفی هستند و اگر این مشکلات حل نشود، نتیجه نهایی حاصل نمی‌شود.

رضوی ادامه می‌دهد: باید ایمنی بیمار بالا برود و به مردم اطمینان داد که دانشگاه‌های علوم پزشکی مراقب کیفیت خدمات درمانی هستند و جای نگرانی وجود ندارد و اگر اتفاقی غیر قابل پیش بینی رخ بدهد، اعلام شود، می‌توان گفت که سیستم نظارتی پویایی لازم را دارد.

جمع بندی: اعتباربخشی نیازمند اصلاحات است

اعتباربخشی بیمارستانی تنها زمانی می‌تواند اعتماد عمومی را به نظام درمانی بازگرداند که هدف آن، نه صرفاً کسب امتیازهای صوری، بلکه دستیابی به حداقل‌های کیفی واقعی و تضمین ایمنی بیماران باشد. بازگشت به اصول، استقلال ساختاری، توانمندسازی کارشناسان و مشارکت فراگیر تیم درمان، چهار پایه اصلی اصلاح نظام اعتباربخشی بیمارستانی در ایران است؛ اصلاحی که بدون آن، نمی‌توان به پویایی نظارت و ارتقای واقعی کیفیت خدمات دل بست.

منبع خبر