خشکی تالاب‌های فارس؛ نتیجه سدسازی و کشاورزی ناپایدار / ارزش اقتصادی تالاب‌ها تا ۱۰۰ برابر زمین‌های کشاورزی

تالاب‌های استان فارس که در گذشته نقشی اساسی در تنوع زیستی کشور داشتند، امروز یا به‌کلی از میان رفته‌اند یا در آستانه نابودی قرار دارند. محمد درویش، کنشگر محیط زیست، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، سدسازی و کشاورزی ناپایدار را از مهم‌ترین دلایل خشکی این تالاب‌ها می‌داند و تأکید می‌کند که ارزش اقتصادی هر هکتار تالاب، بین ۱۶ تا ۱۰۰ برابر بیشتر از زمین‌های کشاورزی است.

به گزارش تجارت‌نیوز، تالاب‌های فارس وضعیت نامطلوبی دارند؛ برخی از آن‌ها تنها در خاطرات و تصاویر باقی مانده‌اند و برخی دیگر در مسیر خشک شدن قرار دارند. این در حالی است که استان فارس با داشتن پهنه‌های آبی گسترده، جایگاه مهمی در تنوع زیستی کشور دارد و روند نابودی تالاب‌ها، نگرانی‌های جدی را در پی داشته است.

لیلا تاجگردون، مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس، در نشستی رسمی، ضمن اذعان به این وضعیت، اعلام کرده است که از ۱۴ تالاب استان، بخش عمده‌ای یا خشک شده‌اند یا در معرض نابودی قرار دارند. وی عوامل اصلی تهدید این منابع آبی را خشکسالی، کشاورزی ناپایدار و برداشت بی‌رویه از منابع آب عنوان کرده است.

محمد درویش، پژوهشگر و کنشگر محیط زیست نیز در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید که در حال حاضر، بخش بزرگی از تالاب‌های استان عملاً از بین رفته‌اند. این در حالی است که استان فارس، از نظر تعداد تالاب‌های ثبت‌شده در کنوانسیون بین‌المللی رامسر، یکی از مهم‌ترین استان‌های ایران محسوب می‌شود.

به گفته درویش، تالاب‌های بین‌المللی و ارزشمندی مانند بختگان، طشت، کافتر، ارژن و پریشان یا نابود شده‌اند یا در معرض خطر قرار دارند. تنها تالاب کنجان، به لطف تلاش‌های سازمان‌های مردم‌نهاد و اختصاص حقابه (مقدم بر مصارف صنعتی و کشاورزی) تاکنون حفظ شده است.

وی عامل اصلی خشکی تالاب‌هایی چون بختگان، طشت و ارژن را سدسازی در بالادست و عدم تخصیص حقابه می‌داند و درباره تالاب پریشان نیز می‌گوید: «در اطراف این تالاب چاه‌های زیادی برای آبیاری مزارع و تأمین آب نیروگاه سیکل ترکیبی کازرون حفر شده است. توسعه بی‌رویه کشاورزی و صنعت، عامل اصلی نابودی آن بوده است.»

درویش همچنین با اشاره به پدیده فرونشست زمین در برخی تالاب‌ها می‌افزاید: «در کف تالاب مهارلو، فروچاله‌هایی گزارش شده که نشان از مرگ تالاب دارد. استان فارس، طبق گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی، بالاترین نرخ فرونشست را در کشور دارد؛ دشت‌هایی مانند فسا، جهرم و مرودشت از جمله این مناطق هستند.»

این فعال محیط زیستی تأکید می‌کند که برای نجات تالاب‌ها و همزمان حفظ معیشت کشاورزان، باید از روش‌های نوین کشاورزی مانند کشت گلخانه‌ای استفاده شود؛ چرا که آبیاری غرقابی دیگر پاسخگوی وضعیت منابع آبی کشور نیست.

او راهکار اصلی را فاصله گرفتن از اقتصاد آب‌محور و تمرکز بر ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و گردشگری استان می‌داند. به گفته درویش، متأسفانه مدیران دولتی همچنان بر استفاده گسترده از منابع آب و خاک تأکید دارند.

وی همچنین خاطرنشان می‌کند: «بر اساس محاسبات، هر هکتار تالاب حداقل ۱۴ برابر زمین کشاورزی و در مواردی تا ۱۰۰ برابر آن ارزش اقتصادی دارد. این واقعیت نشان‌دهنده اهمیت حفظ تالاب‌هاست.»

درویش می‌گوید خشکی تالاب‌های فارس نه‌تنها از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی را در پی دارد، بلکه پیامدهایی چون فقر، مهاجرت، بحران معیشت و افزایش آسیب‌های اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. افزون بر این، تبدیل تالاب‌ها به کانون‌های گرد و غبار، تهدیدی جدی برای سلامت مردم و تنوع زیستی کشور محسوب می‌شود.

در شرایطی که آمارها از تبدیل ۶۶ درصد تالاب‌های ایران به کانون گرد و غبار خبر می‌دهند، اقدامات ناهماهنگ مانند سدسازی، جاده‌سازی بدون ارزیابی زیست‌محیطی و کشاورزی ناپایدار، ادامه روند نابودی تالاب‌ها را رقم زده و چشم‌انداز روشنی برای بهبود وضعیت دیده نمی‌شود.

منبع خبر