جولان اتوبوس‌های دودزا در شرایط اضطراری

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه جوان،هر وقت صحبت از مقصران آلودگی هوا به میان می‌آید، یکی از اصلی‌ترین گزینه‌هایی که به ذهن همه می‌رسد خودروها و سیستم حمل و نقل است. موضوعی که آثارش را می‌توان در سرمای شدید این روزهای تهران و کاهش آلاینده‌ها و رسیدن وضعیت هوای تهران به قابل قبول مشاهده کرد. آن هم در شرایطی که با هر درجه کاهش دمای هوا انتظار می‌رود پدیده وارونگی تشدید شود و اوضاع هوا بدتر از قبل شود. اما تدبیر تعطیلی و کاهش ترددها می‌تواند آلودگی هوا را لااقل تا زمانی که این تعطیلی‌ها و کاهش ترددها برپاست مدیریت کند. هر چند قطع به یقین این راهکار مسکنی بیش نیست! راهکارهای منطقی‌تر و ماندگارتری هم وجود دارد. به طور مثال نوسازی و بهسازی ناوگان حمل و نقل عمومی که می‌تواند تأثیر پایداری بر سلامت هوا داشته باشد. 

 سهم بیش از ۶۰ درصدی 
این روزها ادارات و مدارس تهران تعطیل می‌شوند تا تهرانی‌ها بتوانند کمی نفس بکشند. سال گذشته، تهران بیش از ۲۰ روز تعطیلی به‌دلیل آلودگی شدید هوا را تجربه کرد، روندی که در سال جاری نیز تکرار شده و حتی شدت گرفته است. درخصوص دلایل آلودگی، در این خصوص سیاهه‌ای تهیه شده که نشان می‌دهد در شهری همچون تهران، حدود ۶۱‌درصد از آلودگی مربوط به منابع متحرک (وسایل نقلیه) بوده است. گرچه منابع غیرمتحرک نیز سهم ۳۹ درصدی از آلایندگی دارد. 

 بر زمین ماندن تکلیف توسعه حمل و نقل عمومی 
در سال ۹۶ قانون هوای پاک تصویب شد که براساس این قانون به ۲۳ دستگاه تکلیف داده شد و از این تعداد، حدود ۱۱ دستگاه متولی اصلی هستند.  یکی از تکالیف، توسعه حمل و نقل عمومی است و این تکلیف بسیار مهم است، چراکه ۶۰ درصد از سهم آلودگی هوا ناشی از سیستم حمل و نقل موتوری است. علیرضا رئیسی معاون بهداشت وزارت بهداشت در این باره می‌گوید: «هم اکنون ۱۲ میلیون دستگاه موتورسیکلت در کشور وجود دارد که از این تعداد ۱۱ میلیون دستگاه موتورسیکلت فرسوده است و به عبارتی ۹۰ درصد موتورسیکلت‌های ما فرسوده هستند؛ از ۱۲ میلیون دستگاه موتور سیکلت، ۶ هزار دستگاه موتورسیکلت دارای معاینه فنی است.»

به گفته رئیسی خودرو عامل دیگر آلودگی هوا است. حدود ۱۳ تا ۱۴ میلیون خودرو در کشور وجود دارد و از این تعداد، دو و نیم میلیون خودرو، فرسوده‌اند و میزان تولید آلایندگی بیشتری تولید می‌کنند. همچنین در بحث خرید خودرو با وجود خودروسازان داخلی هم پول و هم سلامتی خود از دست می‌دهیم. معاون بهداشت تصریح می‌کند: «۱۰ سال پیش ۸ هزار اتوبوس در شهر تهران وجود داشته، اما پس از گذشت ۱۰ سال با وجود هدف توسعه حمل و نقل عمومی، تعداد اتوبوس در تهران به ۲ هزار دستگاه رسیده است. کامیون‌ها نیز عامل دیگر آلودگی هوا هستند.» طبق توضیحات وی یکی از محورهای اصلی در قانون هوای پاک، اسقاط وسیله نقلیه فرسوده است که در این محور حدود ۲۷ میلیون وسیله نقلیه فرسوده وجود دارد و از سال ۹۶ تاکنون، از این تعداد خودروهای فرسوده، حدود ۴۴۰ هزار دستگاه از رده خارج شده است. یکی از دیگر از محورها، ارتقای کیفیت سوخت است که روزانه از ۱۱۲ میلیون لیتر سوختی که توزیع می‌شود، تنها ۴۴ میلیون لیتر سوخت یورو ۴ است و حدود ۶۰ درصد این قانون اجرا نشده است، این دو محور دارای اهمیت بسیار زیادی هستند. محور دیگر این قانون توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی است که مطابق با این محور باید سهم حمل‌ونقل عمومی در تردد شهروندان حدود ۶۰ درصد باشد، اما هم اکنون این سهم ۱۳ درصد است.

احمد طاهری، مدیرکل مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست هم معتقد است مهم‌ترین سهم در آلودگی هوای تهران مربوط به ناوگان حمل‌ونقل (خودرو سواری شخصی، موتورسیکلت اتوبوس، تاکسی و…) است که سهم آن در آلاینده‌های ذرات حدود ۶۰ درصد و در آلاینده‌های گازی حدود ۸۰ درصد است. وی ادامه می‌دهد: «بر اساس یک مطالعه در سال ۱۳۹۵، میزان انتشار ۱۷ هزار خودروی سواری بررسی شده است و نتیجه نشان می‌دهد که حدود ۴۰ درصد انتشار ذرات ناوگان حمل‌ونقل از ۱۰ درصد این ناوگان است، این یعنی اگر تنها ۱۰ درصد ناوگان ما نوسازی شود و فرسوده‌ها از رده خارج شود، ۴۰ درصد آلایندگی هوا در تهران کاهش پیدا می‌کند.»

مدیرکل مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: «طبق قانون هوای پاک ملزم بودیم که ناوگان فرسوده را از رده خارج کنیم، اما اکنون ۲۴ میلیون ناوگان حمل‌ونقل فرسوده در کشور داریم. متأسفانه در سال‌های گذشته توجه به این موضوع زیاد نبود و اهمیت آن درک نشده بود. یکی از قوانینی که مجلس برای رسیدن به این هدف تصویب کرد، این بود که به‌ازای تولید هر چهار خودرو در کشور یک خودرو از رده خارج شود، اما تغییراتی در قانون اتفاق افتاد و نتیجه این شد که به‌ازای تولید هر خودرو، ۵/۱ درصد مبلغ آن به صندوقی در وزارت صمت واریز شود.»
از نگاه وی این تغییر قانون باعث شد تعداد خودروی فرسوده ما که از رده خارج می‌شد به‌شدت کاهش پیدا کند و در سال ۹۹ ما در قبال تولید و شماره‌گذاری یک میلیون خودرو، تنها ۶ هزار خودروی فرسوده را از رده خارج کردیم، این یعنی پول اسقاط را داده‌ایم، اما اسقاط انجام نشده است! این مورد باعث افزایش ناوگان حمل‌ونقل، مصرف بیشتر سوخت و در نتیجه تشدید آلاینده‌ها بود. 

طبق توضیحات طاهری با آیین‌نامه‌ای که در اواخر ۱۴۰۲ تصویب شد، روال اسقاط خودرو تغییر کرد و موجب شد آمار اسقاط بالا برود، همچنین واردات خودرو نیز کمک کرد تا تعداد اسقاط افزایش پیدا کند. در سال ۱۴۰۲، ۷۰ هزار خودرو از رده خارج شد و در سال ۱۴۰۳ این آمار تا الآن به ۲۰۰ هزار خودرو رسیده است. خلاصه ماجرا اینکه پاک شدن هوا پازل بزرگی است که قطعات مختلفی دارد، اما به طور یقین مدیریت خودروهای فرسوده یکی از اصلی‌ترین قطعات این پازل است.

منبع خبر