بازارهای اقتصادی در پرتوی آتش‌بس غزه/ احتمال جنگ ایران و اسرائیل بیشتر می‌شود؟

اقتصاد آنلاین، محمد بیات: نخستین نشانه از آغاز یا پایان تنش ژئوپلیتیکی دارای تاثیر بین المللی را می‌توان در افزایش یا کاهش قیمت‌های جهانی نفت و طلا مشاهده کرد. پس از افزایش زمزمه‌ها در خصوص توقف جنگ در غزه و آغاز فرآیند اجرای آن از ظهر پنج شنبه نهم اکتبر ۲۰۲۵ ما شاهد کاهش قیمت نفت برنت و وست تگزاس شد. همچنین قیمت جهانی طلا با ثبت رکودی بی‌سابقه به ۴۰۱۱ دلار رسید. در تحلیل اعداد و ارقام فوق می‌توان گفت که پس از برقراری آتش‌بس در غزه احتمال آغاز دور دوم جنگ میان ایران و رژیم صهیونیستی کاهش یافته است. با این حال چنین تحلیلی نباید سبب ایجاد خطا در دستگاه محاسباتی مقامات تصمیم گیر در تهران شود. با آنکه جناح اقتصادی در دولت ترامپ به شدت نسبت به شاخص‌های فوق حساس بوده و تاثیر آنها را در نظام تصمیم گیری خود در نظر می‌گیرند اما دولت اسرائیل و لابی یهودیان در نیویورک برای مقابله با تهدید ایران لزوما چنین نگاهی ندارند. به عبارت دیگر برخلاف سیگنال‌های امیدوار کننده بازارهای مهم اقتصادی در خصوص کاهش ریسک‌های ژئوپلیتیکی در منطقه غرب آسیا اما آنچه قطعی به نظر می‌رسد اراده نتانیاهو برای کسب دستآورد راهبردی جهت تغییر وضعیت نظرسنجی‌های معتبر در سرزمین‌های اشغالی و پیروزی در انتخابات ۲۰۲۶ است. این موضوع متغییر بسیار مهم‌تری برای تبین آینده مناقشه میان ایران و رژِیم صهیونیستی است.

با ورود فاز اجرایی آتش‌بس میان اسرائیل و حماس براساس طرح ۲۰ ماده‌ای دونالد ترامپ، بازارهای جهانی نفت شاهد کاهش فشار ژئوپلیتیکی در خاورمیانه بود. این توافق که شامل تبادل اسرا، عقب‌نشینی جزئی نیروهای اسرائیلی از غزه و تضمین کمک‌های بشردوستانه است، ریسک اختلال در مسیرهای حمل‌ونقل دریایی مانند دریای سرخ و تنگه هرمز را کاهش داد. پیش از این تنش‌های مداوم، که از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شده بود، عمده ریسک ژئوپلیتیکی را به حدود ۵-۷ دلار در هر بشکه نفت اضافه کرده بود. به گزارش رویترز قیمت برنت بلافاصله پس از اعلام توافق، ۱.۲ درصد افت کرد و به ۶۶.۳۸ دلار در هر بشکه رسید، در حالی که وست تگزاس با ۰.۳ درصد کاهش به ۶۲.۷۵ دلار معامله شد. تحلیلگران جی‌پی مورگان پیش‌بینی می‌کنند این آتش‌بس، تقاضای جهانی نفت را که در هفته اول اکتبر به ۱۰۵.۹ میلیون بشکه در روز رسیده بود، با ثبات بیشتری همراه کند اما عوامل دیگری مانند تصمیم اوپک‌پلاس برای افزایش تولید در نوامبر و تحریم‌های مداوم روسیه، مانع از افت شدیدتر می‌شود. با این حال اگر آتش‌بس پایدار بماند، قیمت‌ها ممکن است ۱-۲ درصد دیگر کاهش یابد و به محدوده ۶۰-۶۲ دلار تثبیت شود که این امر برای اقتصادهای وابسته به نفت مانند ایران و پادشاهی عربی سعودی، چالش‌های بودجه‌ای ایجاد می‌کند. در سوی مقابل مصرف‌کنندگان اروپایی و آسیایی از این ثبات قیمتی بهره‌مند خواهند شد، هرچند رشد اقتصادی کندتر در چین و اروپا تقاضا را تحت فشار نگه می‌دارد.

آتش‌بس یاد شده تقاضای امن‌مکان برای طلا را به طور چشمگیری کاهش داده و منجر به اصلاح قیمتی شد. طلا که در روزهای پیشین به دلیل تشدید تنش‌ها به رکورد تاریخی ۴۰۵۹.۰۷ دلار در هر اونس رسیده بود با اعلام توافق، ۰.۶ درصد افت کرد و در معاملات اولیه آسیایی به حدود ۴۰۱۱ دلار رسید؛ این در حالی است که پیش‌بینی‌های گلدمن ساکس از تداوم روند صعودی به ۴۲۰۰ دلار را به تعویق انداخت. بر اساس تحلیل‌های زانر متالز کاهش ریسک ژئوپلیتیکی، سرمایه‌گذاران را به سمت دارایی‌های پرریسک‌تر مانند سهام سوق داد، جایی که شاخص«اس.پی ۵۰۰» با ۱.۵ درصد رشد به این روند جدید پاسخ داد. این توافق با تمرکز بر خلع سلاح حماس و استقرار نیروی بین‌المللی احتمال درگیری گسترده‌تر با ایران و حزب‌الله را کمرنگ کرد، که پیشتر ۱۰۰-۱۵۰ دلاری به قیمت طلا افزوده بود. صندوق‌های «ای.تی.اف» طلا مانند «SPDR سهام طلای» شاهد خروج ۲.۳ تنی سرمایه در ۲۴ ساعت گذشته بودند، که نشان‌دهنده چرخش بازار به سمت ریسک‌پذیری است. با این وجود عوامل ساختاری مانند سیاست‌های فدرال رزرو، که نرخ بهره را در ۴.۲۵-۴.۵۰ درصد نگه داشته و پیش‌بینی تورم نقطه‌ای ۳.۱ درصدی برای ۲۰۲۵ را دارد، همچنان از طلا حمایت می‌کنند.

مناقشات جاری در منطقه «منا» بیش از آنکه از یک قاعده عقلانی مبتنی بر تئوری‌های روابط بین الملل پیروی کند، دست مایه اراده سیاست مداران دست راستی شده است که بدون توجه «چندجانبه گرایی»، «بازارهای مالی»، «زنجیره‌های تامین ارزش» و «امنیت شاهراه‌های ارتباطی» خواسته‌های خود را دنبال می‌کنند. این موضوعی چیزی فراتر از واکنش بازارهای اقتصادی نسبت به تنش‌های ژئوپلیتیکی است. به عنوان مثال با آنکه بخشی بزرگی از اقدامات رژیم صهیونیستی در دو سال اخیر در جهت تغییر موازنه در منطقه خاورمیانه و تبدیل اسرائیل به عنوان هژمون نظامی- امنیتی در منطقه بوده است اما فرسایشی شدن نبرد در بسیاری از جبهه در جهت اهداف شخصی نخست وزیر اسرائیل بوده است. وضعیت شکننده کابینه کنونی فلسطین اشغالی در برابر نیروهای اپوزیسیون سبب شده است تا آنها در هر انتخابات احتمالی بازنده بوده و قدرت را به افرادی همچون نفتالی بنت یا یائیر لاپید واگذار کنند. در نمونه‌ای دیگر خواسته شخص دونالد ترامپ برای دریافت جایزه صلح نوبل سبب شد تا وی میزان فشار بر متحدان منطقه‌ای خود جهت توقف جنگ در غزه افزایش دهد. بنابراین باید به این نکته توجه کرد که هر چند بازارهای مالی از کاهش احتمال درگیری مجدد میان ایران و اسرائیل خبر می‌دهند اما ممکن است منافع ژئوپلیتیکی یا خواست رهبران اسرائیل- آمریکا سبب آغاز دور جدید جنگ در منطقه غرب آسیا شود.

منبع خبر