معضل جدی نبود دستگاه‌های سنجش تراکم استخوان در برخی استان‌ها

 به گزارش سلامت نیوز به نقل از همشهری، درحالی‌که بیش از نیمی از جمعیت کشورمان به بیماری پُرآسیبِ پوکی استخوان مبتلا هستند، کشور به شدت دچار کمبود دستگاه سنجش تراکم استخوان در کشور است. به طوری که بعضی از استان‌ها حتی یک دستگاه هم ندارند و مردم برای انجام تست تراکم استخوان مجبورند راهی استان‌های دیگر شوند و یا کلا قید این کار را بزنند. موضوعی نگران‌کننده که می‌تواند سلامت جامعه را تهدید کند.

ماه گذشته بود که علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، کمبود زیرساخت‌های تشخیصی و درمانی در حوزه سلامت استخوان از جمله دستگاه‌های سنجش تراکم استخوان را معضلی جدی عنوان کرد و گفت: بیش از ۶۰ درصد زنان و حدود ۳۰ درصد مردان ۶۵ ساله و بالاتر مبتلا به پوکی استخوان هستند و با توجه به پیر شدن جمعیت، افزایش آمار پوکی استخوان طی سال‌های آتی دور از انتظار نیست. این در حالی است که به ازای هر ۱ میلیون نفر جمعیت کشور فقط ۷ دستگاه سنجش تراکم استخوان داریم.

در ایران به ازای هر ۱ میلیون نفر فقط ۷ دستگاه سنجش تراکم استخوان وجود دارد. در حالی که انتظار می‌رود ۱۰ تا ۱۲ دستگاه سنجش تراکم استخوان به ازای هر یک میلیون نفر در کشور وجود داشته باشد. به گفته مسئولان وزارت بهداشت، این رقم در اروپا ۱۶ و در برخی کشورها مانند ژاپن بالاتر هم است.

بیشتر دستگاه‌های سنجش تراکم استخوان‌ها در پایتخت و مراکز استان‌ها مستقر هستند و سایر نقاط کشور به شدت با کمبود این دستگاه‌ها مواجه‌اند. دکتر افشین استوار، رئیس مرکز تحقیقات استئوپروز پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران در این رابطه  می‌گوید: تعداد دستگاه‌های استانداردِ سنجش تراکم استخوان در کشور خیلی کم است و علاوه بر این، توزیع‌ آنها در سراسر کشور به شدت ناعادلانه است. ۵۰ درصد این دستگاه‌ها در تهران فعالند و ۵۰ درصد بقیه در مراکز استان‌ها.

به گفته دکتر استوار، شهرهای کوچک‌تر اصلا به این دستگاه‌ها دسترسی ندارند و افراد برای تست سنجش تراکم استخوان یا باید به مراکز استان‌های خود مراجعه کنند یا قید این کار را بزنند. یکی دو استان یک دستگاه دارند یا اصلا یک دستگاه هم ندارند. در ۴ – ۵ استان حتی بیمارستان‌های دولتی هم این دستگاه را ندارند. این در حالی است که تشخیص پوکی استخوان فقط با سنجش تراکم استخوان ممکن است و راهی غیر از این وجود ندارد. یعنی با انجام آزمایش و معاینه بالینی و رادیولوژی و … نمی‌توان آن را به طور قطعی تشخیص داد. چون این بیماری، علائم بالینی و ظاهری ندارد.

این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: پوکی استخوان، بیماری دوران سالمندی است و با توجه به این که جمعیت کشور رو به پیری می‌رود، باید از حالا تمهیدات لازم را بیندیشیم.

دکتر استوار می‌گوید: ۴۰ تا ۴۲ درصد زنان بالای ۶۰ سال و ۳۷ درصد زنان بالای ۵۰ سال دچار پوکی استخوان هستند و وقتی از ۷۵ سالگی می‌گذریم، این عدد به حدود ۸۰ درصد می‌رسد. یعنی از هر ۵ زن بالای ۷۰ سال، ۴ زن پوکی استخوان دارند و فقط یک نفر سالم است و این یعنی، این بیماری شیوع خیلی بالایی در کشورمان دارد. این در حالی است که دستگاه سنجش تراکم استخوان در کشور کم داریم.

پوکی استخوان، بیماری دوران سالمندی محسوب می‌شود. چون توده معدنی استخوان‌ها با افزایش سن کاهش ‌می‌یابد و دچار زوال می‌شود. در زنان نیز بعد از دوران یائسگی، روند از دست ‌دادن بافت استخوانی به دلیل تغییرات هورمونی سرعت بیشتری می‌گیرد و به همین دلیل بسیاری از زنان پس از یائسگی درگیر این بیماری می‌شوند.

تراکم معدنی استخوان‌ها تا ۳۰ سالگی افزایش می‌یابد و ما بیشترین میزان توده استخوانی خود را تا این سن به دست می‌آوریم. بعد از آن با افزایش سن، توده و تراکم استخوانی کاهش پیدا می‌کند و هر سال که سن بالاتر می‌رود، این توده استخوانی کاهش بیشتری پیدا می‌کند. عواملی مانند تغذیه، فعالیت بدنی و ژنتیک در به دست‌آوردن بیشترین میزان توده استخوانی نقش دارند و ژنتیک مهم‌ترین عامل است.

پس از ۳۰ سالگی، میزان برداشت مواد معدنی از استخوان‌ها بر ساخت مواد معدنی به دلیل تغییراتی که در بدن رخ می‌دهد، پیشی می‌گیرد. با توجه به پیشی‌ گرفتن برداشت مواد معدنی از استخوان‌ها نسبت به ساخت مواد معدنی، با از دست‌ دادن توده استخوانی مواجه می‌شویم و اگر تا قبل از ۳۰ سالگی و بعد از آن تغذیه و فعالیت بدنی ما مناسب نباشد و زمینه ارثی هم داشته باشیم، حتما به این بیماری مبتلا می‌شویم.

در زنان از دست‌ دادن توده استخوانی با تغییرات هورمونی و ورود به دوران یائسگی، روند سریع‌تری به خود می‌گیرد و زمینه‌ساز بروز پوکی استخوان می‌شود. چراکه بعد از یائسگی، ترشح هورمون‌های زنانه‌ که نقش محافظت و مراقبت از استخوان‌ها را دارند، به اتمام می‌رسد.

کارشناسان معتقدند تنها فراهم کردن دستگاه سنجش تراکم استخوان هم کافی نیست و کیفیت دستگاه‌ها نیز باید قابل قبول باشد. چندی پیش دکتر فاطمه حاجی ولی‌زاده، رئیس اداره بیماری‌های عضلانی – اسکلتی دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت گفت: کیفیت دستگاه‌های سنجش تراکم استخوان در کشور چندان مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. درحالی‌که نیاز داریم ارزیابی یکپارچه‌ای از وضعیت عملکرد این دستگاه‌ها داشته باشیم.

منبع خبر