مروری گذرا بر اتفاقات مهم سینما در دوران سازندگی، به بهانه سالگرد درگذشت آیت‌آلله رفسنجانی | سینما در دوران هاشمی

سوسن سیرجانی | نوزدهم دی ماه سالگرد درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی است. او 8 سال رییس جمهور ایران بود که این دوران در تاریخ مشهور به دوران سازندگی است. در این دوره 8 ساله، اتفاقات مهم و جریان‌سازی در سینمای ایران افتاد.

 به گزارش فیلم‌نیوز ، جنگ که تمام شد، سال 1368 آیت‌الله رفسنجانی به ریاست جمهوری رسید و تحولات زیادی در ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه به وجود آمد. در این میان سینما هم زیر سایه دیگر تغییرات، دچار تحولاتی شد. تحولاتی که برخی از آنها گره‌های سال‌های جنگ را درباره این هنر باز کرد و پایه‌گذار تغییراتی شد که آرام آرام  شکل و شمایل سینما را عوض کرد. از تابوشکنی‌ها درباره تصویر کردن عشق و روابط زن و مرد در فیلم‌ها تا رفع توقیف‌های چندساله و اتفاقات دیگر که حتی برخی از آنها در دوران پیش از سازندگی و در جنگ بسیار دور از ذهن بود. مرور این دوران واقعیت‌های جالب‌تری را نشان می‌دهد.

دوره اول | دو سال ابتدایی |  1370-1368

در دوران هاشمی فیلم «باشو غریبه کوچک» از توقیف درآمد.

در این دوران محمد خاتمی که از دوره ریاست جمهوری قبلی بر مسند وزرات ارشاد نشسته بود، همچنان به فعالیتش تا 1371 ادامه داد. در آن سال‌ها سازمان سینمایی نام دیگری داشت و بیشتر به نام «معاونت امور سینمایی و سمعی و بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» شناخته می‌شد. در دوره اول ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، فخرالدین انوار بر مسند این معاونت تکیه زده بود. در این دو سال ابتدایی فیلمی مانند «باشو غریبه کوچک» که سال 1364 ساخته شده بود اجازه انتشار پیدا کرد. دو جشنواره فیلم کودک، فیلم‌های کوتاه و مستند از جشنواره فیلم فجر جدا شدند. کارگردان‌های زن جوانی مانند تهمینه میلانی به جریان اصلی سینمای ایران وارد شد. اما شاید یکی مهم‌ترین اتفاقات این دوره ساخت فیلم «عروس» به کارگردانی بهروز افخمی بود. فیلمی که در دهمین جشنواره فیلم فجر غوغا به پا کرد.

دوره اول | دو سال پایانی | 1372-1370

«از کرخه تا راین »محصول دوران هاشمی است، فیلمی که باعث پوست اندازی سینمای جنگ شد.

سال 1370 در حالی به پایان رسید که در جشنواره فیلم فجر فیلم «عروس» و دو فیلم از محسن مخملباف جنجالی بسیار زیاد به پا کرده بود. بسیاری از منتقدان اصولگرا از وجود این فیلم‌ها ابراز نگرانی می‌کردند که قرار است سینمای ایران به چه سمتی برود. اما فیلم «عروس» اکران شد و برای اولین‌بار پس از انقلاب نیکی کریمی و ابولفضل پورعرب تبدیل به ستاره شدند.  سال 1371 یک ساختارشکنی بزرگ در داوری جنشواره فیلم فجر اتفاق افتاد. عزت‌الله انتظامی به عنوان داور در این دوره حضور داشت و این برای اولین‌بار بعد از 11 دوره برگزاری این رویداد بود. دیگر تحول این دوره نگاه متفاوت به جنگ در آثار سینمایی بود. «از کرخه تا راین» فیلمی از ابراهیم حاتمی‌کیا که سال 1371 تولید و در 1372 اکران شد، به مشکلات رزمندگان شیمیایی بعد از جنگ پرداخت که تابوشکنی بزرگی در ساخت آثار جنگی بود.

دوره دوم | دوسال ابتدایی | 1374-1372

در دور دوم ریاست جمهوری هاشمی ممنوعیت جمشید هاشم‌پور برای حضور در فیلم‌های اکشن برداشته شد.

رفع ممنوع‌الکاری کارگردانی مانند ایرج قادری و پذیرش توبه‌نامه او که منجر به ساخت فیلم «می‌خواهم زنده بمانم» شد، یکی از مهم‌ترین اتفاقات این دوره بود. در این دوران دیگر وزیر ارشاد تغییر پیدا کرده بود و علی لاریجانی مدت کوتاهی پس از خاتمی در این منصب قرار داشت. معاونت سینمایی هم به مهدی فرید‌زاده رسیده بود. ظهور چهره‌های زن و فیلم‌های زن محور مانند «سارا» و «لیلا» ساخته داریوش مهرجویی از دیگر اتفاقات قابل توجه این دوران است. از طرفی پس از فیلم «تاراج» در دهه 60، جمشید هاشم‌پور دیگر اجازه نداشت با شمایل زینال بندری در سینما حضور داشته باشد، اما در این دوره او با همان شمایل قهرمانی‌اش در فیلم «نیش» به سینما بازگشت.

دوره دوم | دو سال پایانی | 1376-1374

یکی از آخرین اتفاقات سینمایی دوران ریاست جمهوری هاشمی راه یافتن بچه‌های آسمان به جمع نامزدهای نهایی اسکار بود.

با وجود اینکه در این دوره وزرات ارشاد به دست مصطفی میرسلیم افتاد و او سخت‌گیری‌های خودش را داشت، اما بازهم اتفاقات مهمی در جهت بهبود شرایط سینما و تعدیل شرایط فرهنگی انجام شد. فیلم‌هایی مانند «ضیافت» و مخصوصا «سلطان» به کارگردانی مسعود کیمیایی محصول همین دوران هستند. در «سلطان» از یک سوپراستار زن رونمایی شد؛ هدیه تهرانی که تا سال‌ها یکه‌تاز سینما بود و این اتفاق بزرگی برای سینمایی محسوب می‌شد که تا چند سال قبل از آن حتی اجازه کلوزآپ گرفتن از صورت زن را هم نداشت. ساخت و اکران «لیلی با من است» به کارگردانی کمال تبریزی از اتفاقات مهم و ساختارشکن این دوران بود. این فیلم برای اولین‌بار در تاریخ سینمای بعد از انقلاب با جنگ ایران و عراق شوخی می‌کرد. حضور سینمای ایران در رقابت اسکار با فیلم «بچه‌های آسمان» مجید مجیدی و جلب توجه جهانی به سینمای ایران هم از اتفاقات مهم در این دوره بود.  

منبع خبر