«نمی‌شود، نمی گذارند، نمی‌توان» را جراحی کنید

به گزارش سلامت نیوز، کیانوش جهانپور، سخنگوی اسبق وزارت بهداشت، در کانال شخصیش در شبکه اجتماعی تلگرام نوشت: هر «نمی‌شود» که از دهان یک دولتمرد یا مدیر خارج می‌شود، یک فرصت ملی را دفن می‌کند. در ادبیات مدیریت استراتژیک، مانع اصلی توسعه نه کمبود بودجه است، نه لزوما تحریم و فشارهای بین المللی، بلکه ذهنیت منفی مدیران در راس امور است که مثل یک فیلتر ادراکی، امکان‌ها را نابود می‌کند. طبق مدل شاین (Schein) در فرهنگ سازمانی، عباراتی مثل «نمی‌شود»، «نمی‌توانیم»، «نمی‌گذارند» به هنجارهای بازدارنده تبدیل شده‌اند که چرخ تحول را متوقف می‌کنند. بیماری «نمی‌شود، نمی توان، نمی گذارند»: ریشه علمی شکست هاست.

تحقیقات کاتر (Kotter, 2018) در مدیریت تغییر نشان می‌دهد که مقاومت سازمانی از سه عامل سرچشمه می‌گیرد:

ادراک منفی از امکان‌پذیری: وقتی مدیران باور دارند پروژه‌ای «نمی‌شود»، تبعا و طبعا ذهنشان قفل می‌شود.
خودکارآمدی پایین: عبارت «نمی‌توانیم» نشان‌دهنده نبود اعتماد به توان تیم است.
– فرافکنی مسئولیت: «نمی‌گذارند» یعنی انداختن تقصیر به گردن عوامل خارجی.

فراتحلیل حداقل ۴۷ مطالعه بین‌المللی نشان می دهد در سازمان‌هایی که این سه‌گانه غالب است، احتمال توقف پروژه‌ها ۳.۵ برابر و تأخیر در زمان‌بندی ۲.۸ برابر بیشتر است. اما خبر خوب؟ تغییر مدیر از ذهنیت «نمی‌شود» به «چگونه می‌شود» می‌تواند ۲۲٪ بهره‌وری را افزایش دهد و ۴۰٪ هزینه‌های فرصت را کاهش دهد. این اعداد شعار نیستند؛ مبتنی بر شواهد علمی‌اند.

در همین ایران ما شواهد واقعی از بن‌بست به موفقیت هم کم شمار نیستند، پروژه هائیکه در همه چهار دهه گذشته با برچسب «نمی‌شود» قرار بود هر گز انجام نشود اما با تغییر تیم‌های مدیریتی و اجرایی حتی استفاده از نیروها یا پیمانکاران محلی و زمان‌بندی موازی با صرفه‌جویی در هزینه پیش‌بینی‌شده تکمیل شدند. استقرار نظام شبکه های بهداشتی و درمانی در اوج بحران جنگ تحمیلی، گازرسانی وسیع شهر و روستا، برق رسانی روستایی، بازبینی نظام دارویی کشور و طراحی نظام ژنریک دارویی، بسیج ریشه کنی فلج اطفال، واکسیناسیون عمومی و ایمن سازی بیماری سرخک، طرح ملی برای ترویج مصرف نمک یددار و پیشگیری از کمبود ید در جامعه و مورد اخیر تولید واکسن داخلی کرونا که با وجود پیش‌بینی‌های منفی و سنگ اندازی های متعدد داخلی و خارجی، با تکیه بر ذهنیت «چگونه می‌شود» در کمتر از ۱۸ ماه در چندین سایت مختلف و با پلت‌فورم های متفاوت به تولید انبوه رسید.
برای نمونه در سطح جهانی، برنامه تحول دیجیتال استونی (E-Estonia) با حذف ۲۳٪ مدیران مانع نوآوری، رتبه سهولت کسب‌وکار خود را از ۳۲ به ۱۸ ارتقا داد. نتیجه؟ ذهنیت درست، معجزه می‌کند.

برای ریشه‌کن کردن این بیماری مدیریتی، یک مدل سه‌گامی مبتنی بر علم مدیریت تغییر پیشنهاد می‌ شود که همین امروز قابل اجراست:

۱. شناسایی (Recognize):

اولین قدم، رصد دقیق رفتارهای بازدارنده است. در جلسات کلیدی، از فرم‌های استاندارد ارزیابی گفتار یا نرم‌افزارهای تحلیل متن و ت ش مصنوعی استفاده کنید تا عبارات «نمی‌شود»، «نمی‌توانیم» و «نمی‌گذارند» ثبت و کدگذاری شوند. شاخص پایش؟ نرخ تکرار این عبارات در هر جلسه. اگر مدیری بیش از ۵ بار در جلسه از این عبارات استفاده کرد، زنگ خطر به صدا درمی‌آید!

۲. جایگزینی (Replace):

مدیران پرخطر باید به کارگاه‌های توانمندسازی از جمله دوره های کوتاه م ت سه‌روزه حل خلاق مسئله از جمله روش TRIZ (تکنیک حل مسئله ابداعی) بروند. این کارگاه‌ها با تمرین‌های عملی، ذهنیت «چگونه می‌شود» را جایگزین می‌کنند. بازگشت به تیم فقط با قبولی در تست استاندارد خلاقیت تورنس یا امثالهم ممکن است. اگر مدیری نتواند تغییر کند، باید با احترام جایگزین شود. شاخص پایش؟ درصد مدیرانی که پس از کارگاه به تیم بازمی‌گردند.

۳. پاداش (Reward):

مدیرانی که ذهنیت «چگونه می‌شود» را نشان می‌دهند، باید با افزایش ۱۵٪ بودجه پروژه یا اختیارات بیشتر پاداش بگیرند. شاخص موفقیت؟ نرخ تکمیل پروژه‌ها در موعد مقرر. جالب این مه سازمان‌هایی که این پاداش را اجرا کردند، تا ۳۰٪ بهبود در تحقق اهداف گزارش داده‌اند.
برای دعوت به اقدام شاید دیر هم شده باشد، اما کنایه این که امروز که رئیس جمهور، جراح است لااقل اقدام کنید، امروز جراحی کنید!
حذف «نمی‌شود» یک شعار احساسی یا تبلیغاتی انگیزشی نیست؛ یک جراحی سازمانی زمانمند و روشمند است که با شناسایی دقیق، آموزش هدفمند و پاداش شایسته‌محور اجرا می‌شود. در شرایط تحریم و کمبود منابع، این ذهنیت «چگونه می‌شود» است که پروژه‌های ملی در هر حوزه ای را نجات می‌دهد. از همین امروز، هر مدیری که گفت «نمی‌شود، نمی توان، نمی گذارند»، گزارش محترمانه‌اش را بنویسید و به رئیسش بفرستید. حتی فردا هم برای این جراحی دیر است.

منبع خبر