یک دلیل پنهان برای آلودگی هوای شهر

به گزارش سلامت نیوز به نقل از اطلاعات،آلودگی هوا در حالی گریبانگیرکشور و مردم شده است که به گفته کارشناسان اگردولت ازسالها قبل برنامه توسعه حمل و نقل برقی، استانداردسازی سوخت و تولید خودروهای کم مصرف رادنبال می‌کرد و مانع از بلند مرتبه‌سازی و افزایش جمعیت کلانشهرها می‌شد، شاهد این حجم از آلایندگی و مشکلات ناشی از آن نبودیم.

ما بارها از نقش خودروها و کیفیت سوخت در موضوع آلایندگی هوا نوشته‌ایم اما بلندمرتبه‌سازی‌های غرب تهران و صدها برج چند ده طبقه‌ای که ورودی دالان هوا از غرب به شرق تهران را مسدود کرده‌اند، کمتر مورد تأمل و بحث قرار گرفته است. حالا اما نمایندگان مجلس از این عامل نیز به عنوان یکی از مهمترین دلایل سکون و عدم تحرک و در نتیجه، افزایش غلظت آلاینده‌های هوا در پایتخت سخن می‌گویند، بدون آنکه راه چاره‌ای برای برون رفت از آن ارائه شود.

در این شرایط، برج‌سازی‌ها همچنان ادامه دارد به گونه‌ای که در سالهای اخیر شهری با برج‌های بلند و ظرفیت اسکان میلیون‌ها نفر جمعیت در غرب تهران سر برآورده است.

حجت‌الاسلام احد آزادیخواه عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست  در ارتباط با آلودگی هوای تهران و کلانشهرها، گفت: دلیل آلودگی هوای تهران وجود منابع متحرک از جمله خودروها شخصی، موتورسیکلت‌ها و سیستم حمل‌ونقل عمومی است. البته سوخت غیراستاندارد هم می‌تواند اثرگذار باشد، اما به اذعان کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس، سوخت مصرفی خودروها از استاندارد جهانی برخوردار نیست. 

وی با تأکید بر اینکه معاینه فنی خودروها باید جدی‌تر دنبال شود، ادامه داد: وجود ۵میلیون موتورسیکلت دودزا به شدت آلودگی می‌افزاید لذا باید درخصوص اسقاط آنها واردعمل شد. خوشبختانه خودروهای برقی واردچرخه حمل‌ونقل عمومی شده‌اند و خودروهای شخصی هم باید به سمت برقی شدن بروند.

نماینده ملایر افزود: موضوع کاتالیست نیز باید حتماً موردتوجه خودروسازان و محیط زیست باشد.

بلندمرتبه سازی ها  به تشدید آلودگی دامن زده است

«پیمان فلسفی» عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست هم بخش عمده آلودگی هوا را ناشی از تردد زیاد خودروها و موتورسیکلت‌ها اعلام کرد و گفت: پدیده اینورژن و نبود وزش باد به واسطه بلندمرتبه سازی‌ها در غرب تهران، سبب شده است که جابجایی هوا ممکن نباشد و همین سکون هوا سبب انباشت آلاینده‌ها و آلودگی هوا می‌شود.

این نماینده تهران، شرکت‌های خودروسازی را هم مقصر آلودگی هوا اعلام و اضافه کرد: موتور خودروهای داخلی و سیستم سوخت رسانی آنها استاندارد روز دنیا را ندارد. استاندارد جهانی سوخت خودروها درهر ۱۰۰کیلومتر بین ۴تا ۵ لیتر است، اما به عنوان مثال خودرو دنا که یکی از گرانقیمت‌ترین خودروهای شرکت ایران خودرو به شمار می‌رود، گاهی در ۱۰۰ کیلومتر ۱۴ لیتر بنزین می‌سوزاند.

وی با تأکید براینکه تا وقتی خودروسازان تحت حمایت دولت باشند و واردبازار رقابت نشوند نمی توانند محصولات بهتری عرضه کنند، ادامه داد: دولت باید سهم خود را از خودروسازان بردارد تا بتواند درباره عملکرد آنها ارزیابی داشته باشد و درصورت عدم توجه به استانداردها، جلو تولیدات آنها را بگیرد. فلسفی اظهارداشت: به جای اینکه میلیاردها تومان صرف درمان بیماران ناشی ازآلودگی هوا شود، بهتر است که این پول را صرف تولید خودروهای برقی یا واردات آن کنیم.

همه آزادراه‌ها به تهران ختم می‌شود

«عبدالجلال ایری» سخنگوی کمیسیون عمران مجلس هم درباره تأثیر ساخت و سازها در سکون آلودگی هوا گفت: به نظر من، تأثیر ساخت وسازهای انجام شده در تشدید آلاینده‌ها، نسبت به عوامل اصلی آلوده کننده کمتر است، لیکن به لحاظ بار ترافیکی و جمعیتی که در شهرها ایجاد می‌کند، بر آلودگی هوا اثر می‌گذارد چون افزایش مصرف سوخت را بالا می‌برد. 

وی افزود: با توجه به موقعیت جغرافیایی تهران و وقوع وارونگی دما در فصل سرد، ساختار ترافیکی کشور هم که تمامی مسیرهای آزادراهی را به پایتخت متمرکز کرده، در تشدید آلودگی هوا نقش مؤثر دارد؛ درحالیکه می‌توانستیم ساختار ترافیکی را به‌ گونه‌ای ایجاد کنیم که منجر به کاهش ورود خودروها به تهران شود. به هرحال شبکه‌های حمل‌ونقلی، ارتباط مستقیمی با آلودگی هوا دارند.
خودروساز ایرانی  بی‌مسئولیت است

«عباس پاپی زاده» عضو هیأت ‌رئیسه مجلس هم با انتقاد از کم‌کاری دستگاه‌ها در اجرای قانون هوای پاک، ضعف نظارت سازمان محیط زیست و انحصار خودروسازان را از عوامل اصلی تشدید آلودگی هوا دانست و گفت: در قانون هوای پاک، سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان متولی صیانت از محیط زیست و هوا تعیین شده است، اما نظارت بایسته از سوی این سازمان صورت نگرفته است. گاهی سازمان در رودربایستی با دستگاه‌های دولتی قرار می‌گیرد و خود را بخشی از دولت می‌بیند نه ناظر بر عملکرد دستگاه‌های آلاینده و همین مسأله جایگاه نظارتی این سازمان را مخدوش کرده است.

عضو هیأت‌رئیسه مجلس با انتقاد از کیفیت خودروهای تولید داخل افزود: خودروسازان داخلی تنبل و بی‌مسئولیت شده‌اند و با وجود انحصار و ممنوعیت واردات، هیچ انگیزه‌ای برای ارتقای کیفیت و کاهش آلایندگی ندارند. در نتیجه، به تولید خودروهای بی‌کیفیت با مصرف سوخت و آلایندگی بالا ادامه می‌دهند. به عقیده پاپی‌زاده، انحصار حاکم موجب جلوگیری از تولید خودروی با کیفیت شده است و آرام‌آرام بدون تغییر در بهبود کیفیت اقدام به افزایش تیراژ خط تولید می‌کنند. سازمان محیط زیست هم به‌عنوان متولی اجرای قانون هوای پاک در این زمینه مماشات می‌کند و به وظایف نظارتی خود بی‌توجه است.

شکایت از دولت درباره آلودگی هوا

دکتر «علی جوانبخت لاله» وکیل دادگستری هم با اشاره به مسئولیت دولت در برابر آلودگی هوا اضافه کرد: در صورتی که دولت در انجام تکالیف قانونی کوتاهی کند، شهروندان می‌توانند با استناد به اصل۵۰ قانون اساسی و قانون دیات و مسئولیت مدنی، حق شکایت علیه دستگاه‌های مسئول را داشته باشند. وی افزود: در حقوق ایران، اجرا نشدن قوانین محیط ‌زیستی از جمله موارد تقصیر قانونی دولت محسوب می‌شود که ممکن است موجبات جبران خسارت و مسئولیت مدنی را فراهم کند. 

هم‌افزایی ۸ عامل در آلوده‌تر شدن هوای تهران

در همین حال، بر اساس گزارش تحلیلی دفتر مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌ زیست، هم‌افزایی هشت عامل، موج آلودگی اخیر هوای تهران را رقم زده است. وجود نقاط داغ آلایندگی در غرب و جنوب‌غرب تهران، مصرف سوخت با درصد بالای گوگرد در نیروگاه‌ها، ترافیک سنگین ورودی‌های غربی، ناوگان دیزلی فرسوده و پایداری جوی از مهمترین عوامل این وضع اعلام شده است.

در این گزارش که روابط‌عمومی سازمان حفاظت محیط‌ زیست آن را منتشر کرده، آمده است: آلودگی هوای تهران در بازه زمانی یکم تا ۶آذر، یکی از قابل‌توجه‌ترین دوره‌های آلودگی سال‌های اخیر بوده است. میانگین ۲۴ساعته غلظت ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون سوم آذر به ۱۰۷ میکروگرم بر مترمکعب رسید؛ یعنی حدود ۱۰ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت.

تحلیل داده‌های سالانه هم نشان می‌دهد غلظت ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵میکرون از ابتدای سال تا ۵آذر نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۳حدود ۱۳درصد افزایش داشته است. مناطق ۲۲و ۱۸ تهران و باقرشهر، آزادگان و شهرری بیشترین افزایش غلظت ذرات معلق را تجربه کرده‌اند؛ مناطقی که در امتداد نقاط داغ آلایندگی و مسیر باد غالب قرار دارند.

یافته‌های مکانی و داده‌های ماهواره‌ای حاکی است که آلودگی با غلظت بالا در غرب و جنوب‌غرب تهران متمرکز شده و همراه باد غالب به سمت مرکز و جنوب شهر گسترش یافته است. تصاویر ماهواره‌ای بلندمدت هم نقاط داغ پایدار آلایندگی در جنوب‌غرب تهران را تأیید می‌کند؛ نقاطی که غالباً ناشی از فعالیت‌هایی مانند صنایع کوچک، واحدهای بازیافت، لاستیک‌سوزی و سوزاندن پسماند هستند.

نتایج آنالیز شیمیایی ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون هم سهم بالای کربن سیاه و کربن آلی را نشان می‌دهد که بیانگر نقش ناوگان دیزلی فرسوده، احتراق غیراستاندارد و ضایعات‌سوزی است.

سهم نیترات در برخی مناطق به بیش از ۲۵درصد رسیده که ناشی از انتشار بالای اکسیدهای نیتروژن و تشکیل ذرات ثانویه است. همچنین داده‌های دی‌اکسید گوگرد از استفاده سوخت با محتوای گوگرد بالا در برخی واحدهای ثابت و نیروگاه‌های پیرامونی خبر می‌دهد.

بر اساس جمع‌بندی گزارش، دوره اخیر آلودگی نتیجه هم‌افزایی عوامل متعدد از جمله پایداری جوی و وارونگی دما، نبود بارش، انتشار گسترده از ناوگان فرسوده، نقاط داغ آلایندگی غرب و جنوب‌غرب تهران، مصرف سوخت با گوگرد بالا، ترافیک ورودی‌های غربی، تشکیل ثانویه ذرات نیترات، بازپراکنش گردوغبار ناشی از تردد و فعالیت‌های پراکنده و غیرمجاز صنعتی در حاشیه شهر بوده است.

این گزارش مجموعه‌ای از اقدامات کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت را به شرح ذیل برای کاهش دوره‌های مشابه پیشنهاد داده است:

اقدامات کوتاه‌مدت

۱ـ شناسایی و برخورد با پسماندسوزی‌ها در نواحی غربی و جنوب‌غربی خارج از شهر تهران

۲ـ اعمال محدودیت جدی بر تردد ناوگان دیزلی در بزرگراه آزادگان و سایر ورودی‌های اصلی تهران

۳ـ پایش مستمر آلاینده‌های پالایشگاه تهران، نیروگاه‌ها و صنایع اثرگذار با تأکید بر ذرات معلق و دی‌اکسید گوگرد

۴ـ اعمال محدودیت واقعی بر تردد خودروهای شخصی و رایگان‌سازی حمل‌ونقل عمومی در وضعیت اضطرار

۵ـ پیش‌بینی و اعلام شرایط اضطرار پیش از وقوع و اتخاذ تصمیم‌های لازم قبل از انباشت آلاینده‌ها

اقدامات میان‌مدت

۱ـ نوسازی ناوگان حمل‌ونقل به‌ویژه ناوگان دیزلی و جایگزینی خودروهای فرسوده

۲ـ استانداردسازی واحدهای کوچک صنعتی جنوب و جنوب‌غرب تهران با ارتقای فناوری کنترل سوخت و پایش مستمر

۳ـ اصلاح کیفیت سوخت نفت‌گاز مصرفی در نیروگاه‌های اثرگذار و جایگاه‌های بیرون شهر

۴ـ ایجاد پایگاه‌های پایش ثابت در نقاط دارای دمای بالا و منابع انتشار آلاینده در خارج از تهران

اقدامات بلندمدت

۱ـ توسعه حمل‌ونقل عمومی پاک با تمرکز بر ناوگان برقی و مترو

۲ـ ایجاد نظام مدیریت متمرکز برای واحدهای صنعتی کوچک پیرامون تهران برای ساماندهی فعالیت‌ها و کنترل نوع سوخت

۳ـ اصلاح ساختار تولید و توزیع سوخت کشور با هدف ارتقای کیفیت فرآورده‌ها و کاهش مصرف سوخت‌های غیراستاندارد در دوره‌های اوج آلودگی

۴ـ توسعه سامانه ملی پیش‌بینی آلودگی هوا برای تشخیص زودهنگام شرایط ناپایدار و مدیریت هماهنگ اپیزودهای آلودگی

منبع خبر