یاد ایام ؛ قسمت نهم | مروری برهفت نقش به یادماندنی فرزانه تائیدی | داستان یک زن

فرزانه تاییدی از پدیده‌های سینمای پیش از انقلاب ایران بود. او تنها در یک برهه 7 ساله و در 9 فیلم ایفای نقش کرد. اما آنچنان موفق و تاثیرگذار بود که به یکی از چهره‌های مشهور و محبوب تبدیل شد. تاییدی در همان مدت کوتاه توانست دو جایزه سینمایی هم بگیرد و با کارگردان‌های ساختارشکن سینما هم همکاری داشت.

اگر قرار باشد از هنر فرزانه تاییدی در بازیگری بگوییم باید ابتدا سراغ صحنه تئاتر برویم. جایی که او از نوجوانی در آن مشغول نقش آفرینی بود. تاییدی به بازیگری تجربی اکتفا نکرد و در سال 1346 برای تکمیل تحصیلاتش در این زمینه به آمریکا رفت و تا 5 سال بعد در آنجا ماند. سابقه تئاتری و یادگیری هنر بازیگری زیرنظر استادان غربی، از او یک بازیگر کاربلد ساخت. بازیگری که از سال 1351 وقتی پا به سینما گذاشت، توانست نقش زنانی را ایفا کند که قهرمان داستان هستند، نه مانند اکثر زنان بازیگر در حاشیه قصه. مرور بر آثار او نشان می‌دهد که تاییدی در هر فیلمی حضور داشته حتی اگر سایر عوامل باعث تولید اثری متوسط شده‌اند، او در چارچوب بازیگری خود اثرگذار و متفاوت ظاهر شده است.

جهنم به اضافه من | زری | محمدعلی فردین | 1351

اولین فعالیت سینمایی فرزانه تاییدی که پس از تحصیل و بازگشتش به ایران اتفاق افتاد، بازی در فیلمی به کارگردانی فردین و با فیلم‌نامه‌ای اثر سبکتکین سالور بود. این فیلم در سبک اصطلاحا جاده‌ای ساخته شده. سرنشینان یک اتوبوس درگیر یک درگیری ناخواسته میان یک دزد و ژاندارم می‌شوند. فردین و پوری بنایی نقش‌های اصلی این فیلم را برعهده داشتند و تاییدی کاراکتر یک زن معروفه را بازی می‌کرد. «جهنم به اضافه من» نه در ساختار فیلم‌فارسی قرار می‌گرفت و نه در راستای موج نوی سینما بود، بنابراین در میان تولیدات مهم آن سال چندان مورد توجه قرار نگرفت. اما سرآغازی بود برای حضور فرزانه تاییدی در سینما. او با چهره و بازی که از تجربه‌اش در تئاتر می‌آمد، توانست در کنار پوری بنایی و فردین در نقش کوچکی که داشت دیده شود و خبر از ستاره‌ای جدید در سینما را می‌داد.

هشتمین روز هفته | لیلی | حسین رجاییان | 1352

«هشتمین روز هفته» یکی از فیلم‌های کارنامه فرزانه تائیدی است.

فرزانه تاییدی با هدف بازی در فیلمی ساخته حسین رجاییان از آمریکا به ایران بازگشته بود، اما تا مقدمات فیلم آماده شود دو سالی طول کشید. «هشتمین روز هفته» یکی از آثار متفاوت سینمای دهه 50 ایران بود. اثری که به گفته منتقدان حاصل سال‌های زندگی رجاییان در غرب بود. در این فیلم دختری به نام لیلی مورد تجاور قرار می‌گرفت اما در نهایت خود دختر برای سرنوشتش تصمیم می‌گرفت و با بخشیدن مرد متجاوز به او اجازه نزدیک شدن به خودش را می‌داد. «هشتمین روز هفته» یکی از معدود فیلم‌های آن سال‌ها بود که قشر متوسط جامعه ایران پرداخت. قشری که در سینما کمتر سراغ می‌رفتند. تاییدی در این فیلم نقش لیلی را برعهده داشت. نقشی که با بازی رئال و باورپذیرش در آن درخشید و توانست جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن را در سال 1352 از جشنواره سینمایی سپاس بگیرد.

خاک | شوکت | مسعود کیمیایی | 1352

«خاک» ساخته مسعود کیمیایی یکی از فیلم‌های موج نو سینمای ایران است که تاییدی در آن به ایفای نقش پرداخت.

فیلم «خاک» تنها همکاری مشترک تاییدی و مسعود کیمیایی است. این فیلم تقابل خیر و شر را در یکی از روستاهای ایران به نمایش می‌گذارد. کیمیایی این فیلم را براساس داستان «اوسنه بابا سبحان» اثر محمود دولت‌آبادی ساخته. فیلمی که روایتی از غیرتمندی و مبارزه با ظلم اربابان است. در آن سال‌ها که اعتراض به حکومت کار ساختی بود معمولا برای مبارزه با ظلم سراغ قصه‌های ارباب و رعیتی در روستا می‌رفتند. تاییدی در این فیلم نقش شوکت همسر مصیب را برعهده دارد. زنی که شرور منطقه قبلا عاشقش بوده و حالا به دلیل همین عشق نافرجام میخواهد از مصیب شوهر شوکت انتقام بگیرد. نقش شوکت در وقاع مانند بسیاری از نقش زنان در فیلم‌های کیمیایی بیشتر از این موضوع اصلی باشد، محرک قهرمان داستان است. اما تاییدی در نقش شوکت توانست شمایلی از یک زن روستایی که پشتیبان همسرش است را ارائه بدهد و قرارگیری او در مقابل فرامرز قریبیان در نقش مصیب آنها را تبدیل به یک زوج باورپذیر کرد. تاییدی برای این فیلم توانست دوباره نظر هیات داوران جشنواره سپاس را جلب کند و برنده جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن از این جشنواره شد.

صلات ظهر | سوری | سعید مطلبی | 1353

فرزانه تائیدی در فیلم «صلات ظهر» جلوی دوربین سعید مطلبی رفت.

«صلات ظهر» در واقع تنها فیلم کارنامه سینمایی فرزانه تاییدی است که در ساختار فیلم‌فارسی ساخته شده. این فیلم از معدود آثاری است که سعید مطلبی علاوه بر نویسندگی، کلرگردانی آن را هم برعهده داشتو مطلبی معمولا تعدادی المان ثابت در فیلم‌هایش بود، از مردانگی، غیرت و رفاقت‌های اغراق شده که در این فیلم هم از آنها استفاده شده است. فرزانه تاییدی در این فیلم نقش سوری را برعهده دارد، دختری که قصه حول محور تجاوز به او می‌چرخد، اما عملا خودش نقش زیادی در داستان ندارد. در فهرست کوتاه فیلم‌های سینمایی که فرزانه تاییدی آنها را بازی کرده، شاید «صلات ظهر» از منظر هنری در اولویت پایین‌تری قرار داشته باشد، اما این فیلم نشان می‌دهد که تاییدی حتی در یک نقش کوتاه و فرعی هم می‌توانست بسیار دیدنی بازی کند.

واسطه‌ها | محترم | حسن محمدزاده | 1356

«واسطه‌ها» یکی از فیلم‌های کارنامه تاییدی است که در آن با رضا بیک ایمانوردی همبازی است.

محمدزاده هم مانند رجاییان از کارگردان‌های تحصیلکرده آمریکا بود که برای ساخت آثار متفاوت از بدنه اصلی سینما به ایران آمده بود. «واسطه‌ها» روایتی از جامعه رو به انحطاط و نقد فحشای عیان است. فیلمی که به کنایه نام زن معروفه داستانش محترم است، زنی که از شرایطی که دارد خسته شده و دنبال راه نجاتی می‌گردد. قرارگرفتن یک دانشجوی جامعه‌شناسی برسر راه محترم، زندگی او را متحول می‌کند. فرزانه تاییدی در نقش محترم یکی از کاراکترهای متفاوت کارنامه سینمایی خود را در این فیلم برعهده دارد. کاراکتری که تاییدی به درستی از پس بازی در آن برمی‌آید و تصویر متفاوتی از یک روسپی که از شرایطش خسته شده و می‌خواهد به زندگی عادی برگردد به نمایش می‌گذارد. این فیلم یکی از آثار معدود سینمای پیش از انقلاب است که نقش اصلی و قهرمان داستان یک زن است.

فریاد زیر آب | آذر | سیروس الوند | 1356

فرزانه تاییدی در فیلم «فریاد زیر آب» با داریوش اقبالی همبازی شد.

فیلم جنجالی «فریاد زیرآب» شرایط متفاوتی برای تولید داشت. قرار بود محمود قربانی فیلمی بسازد و بازیگر نقش اول مرد آن را داریوش اقبالی بازی کند که به دلایلی این اتفاق نیفتاد و پس از مدتی قرار شد «فریاد زیر آب» ساخته شود. در ابتدا قرار بود شهره صولتی نقش زن اصلی این فیلم را برعهده داشته باشد اما با معذفی بهروز به‌نژاد، فرزانه تاییدی در نقش آذر قرار گرفت و شد بازیگر مقابل داریوش. این فیلم به کارگردانی یک منقد جوان به نام سیروس الوند ساخته شد و داستان شرارت‌ها و اتفاقاتی است که زیر پوست شهر درجریان است. جوانی به نام عزت برای گذران زندگی دزدی می‌کند و در این میان عاشق دختری به نام آذر است. اما نمی‌داند که آذر سابقه خوبی ندارد. او حرف‌هایی که درباره آذر وجود دارد را نمی‌پذیرد و برای رسیدن به آذر و درمان مادرش دزدی می‌کند. فیلم بیشتر نشان دهنده خشونت جامعه و تلاش برای بقا است. این فیلم یکی از آثار محبوب مخاطب عام بود که فرزانه تاییدی با بازی در آن به شهرت بسیار زیادی رسید. قرارگیری او در کنار خواننده مشهور آن سال‌ها زوجی را به وجود آورد که هنوز هم در خاطر مخاطبان سینمای آن سال‌ها ماندگار هستند.

میراث من جنون | گلی | مهدی فخیم‌زاده |1360

فرزانه تائیدی پس از انقلاب در فیلم «میراث من جنون» بازی کرد.

آخرین فیلمی که فرزانه تاییدی در ایران بازی کرد، فیلمی به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده بود. «میراث من جنون» اثری متفاوت و تامل‌برانگیز از مشکلات روحی یک جوان به نام مهدی است که به دلیل گذشته تاریکش، حالا تعادل روانی خود را از دست داده و در تلاش برای انتقام از مردی است که به دختری به نام گلی دل بستهو مهدی وحشیانه گلی را دوست دارد و این عشق همه را به دردسر می‌اندازد. فخیم‌زاده این فیلم را در سال 1358 ساخت، اما تا دوسال اجازه اکران پیدا نکردو در سال 1360 فیلم به مدت کوتاه اکران شد و بعد برای همیشه توقیف شد. فرزانه تاییدی در این فیلم نقش گلی را دارد. نقش زنی معمولی که از بدحادثه مورد علاقه یک مرد مجنون قرار می‌گیرد. بازی تاییدی در این فیلم و تقابل او با شخصیت روانی مانند مهدی یکی از کاارکترهای قابل توجه کارنامه او است که متاسفانه آنطور که باید دیده نشد.

منبع خبر