گلوتن همیشه مقصر نیست! راز پشت علائم گوارشی ناراحت‌کننده کشف شد

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا، گروهی از پژوهشگران از دانشگاه‌های ملبورن، ماستریخت، سالرنو و شفیلد با بررسی بیش از ۱۲ مطالعه بزرگ دوسوکور تصادفی، دریافتند که آنچه «حساسیت به گلوتن غیرسلیاکی» (NCGS) نامیده می‌شود، بسیار پیچیده‌تر از آن است که تصور می‌شد.

بر اساس این پژوهش، حدود ۱۰ درصد از بزرگسالان در جهان خود را به گلوتن یا گندم حساس می‌دانند، اما وقتی تحت شرایط کنترل‌شده آزمایش می‌شوند، تنها ۱۶ تا ۳۰ درصد آن‌ها واقعا به گلوتن واکنش نشان می‌دهند. بیشتر شرکت‌کنندگان حتی زمانی که غذای بدون گلوتن مصرف می‌کردند، همان علائم ناراحتی را گزارش کردند.

پژوهشگران می‌گویند در بسیاری از موارد، مقصر واقعی نه گلوتن، بلکه فروکتان‌ها – نوعی کربوهیدرات قابل تخمیر از خانواده FODMAP – و یا حتی اثر نوسبو (انتظار آسیب و سپس احساس واقعی آن) است.

دکتر جسیکا بیسیکرسکی، دانشیار دانشگاه ملبورن و سرپرست این مطالعه، توضیح می‌دهد:

«برخلاف باور عمومی، اکثر افرادی که تصور می‌کنند به گلوتن حساس‌اند، در واقع به گلوتن واکنش نشان نمی‌دهند. علائم اغلب ناشی از FODMAPها، سایر ترکیبات گندم یا حتی انتظارات ذهنی افراد است.»

در یکی از مطالعات برجسته، وقتی شرکت‌کنندگان از رژیم کم‌FODMAP پیروی کردند، مصرف گلوتن به‌تنهایی هیچ علامتی ایجاد نکرد. پژوهش‌های دیگر نیز نشان دادند که فروکتان‌ها عامل اصلی نفخ و درد شکمی هستند که بسیاری آن را به گلوتن نسبت می‌دهند.

همچنین، محققان دریافتند که باور افراد به مصرف گلوتن می‌تواند به‌تنهایی موجب بروز ناراحتی شود. به بیان دیگر، ذهن و مغز در تعامل با روده نقشی اساسی دارند؛ همان چیزی که در اختلالات موسوم به «طیف روده–مغز» مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) دیده می‌شود.

پژوهشگران تأکید کردند که علائم بیماران واقعی است، اما منشأ آن همیشه در خود گلوتن نیست. استرس، تغییر در میکروبیوم روده یا حتی اضطراب می‌تواند موجب ارسال سیگنال‌های درد به مغز شود و احساس خستگی، نفخ، یا درد شکمی را تشدید کند.

از سوی دیگر، هنوز هیچ نشانگر زیستی قطعی برای حساسیت به گلوتن غیرسلیاکی یافت نشده است و اندازه‌گیری موادی مانند زونولین یا سیتوکین‌های التهابی نتایج متناقضی داشته است. بنابراین، تشخیص این وضعیت همچنان بر پایه رد سایر بیماری‌ها مانند سلیاک و آلرژی به گندم انجام می‌شود.

محققان توصیه می‌کنند بیماران پیش از حذف کامل گلوتن، ابتدا تحت راهنمایی یک متخصص تغذیه و با پیروی از رژیم کم‌FODMAP قرار گیرند تا از کمبودهای تغذیه‌ای جلوگیری شود. در بسیاری از موارد، کاهش مصرف مواد حاوی فروکتان و استفاده از رویکردهای روان‌شناختی برای کنترل اضطراب می‌تواند به اندازه حذف کامل گلوتن مؤثر باشد.

دکتر بیسیکرسکی در پایان می‌گوید:

«میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با این باور که گلوتن دشمن سلامت روده آن‌هاست، رژیم‌های محدودکننده‌ای اتخاذ کرده‌اند. اما یافته‌های جدید ما نشان می‌دهد برای بیشتر این افراد، داستان بسیار پیچیده‌تر از گلوتن است.»

منبع خبر