کم‌خونی، قاتل خاموش؛ چرا و چگونه این اختلال شایع به سراغ ما می‌آید؟

به گزارش سلامت نیوز به نقل از مهر،کم‌خونی یا آنمی به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن تعداد گلبول‌های قرمز خون یا میزان هموگلوبین خون کاهش می‌یابد. گلبول‌های قرمز در مغز استخوان تولید می‌شوند و نقش اصلی آنها انتقال اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌های بدن است. هموگلوبین که پروتئینی در داخل گلبول‌های قرمز است، مسئول حمل اکسیژن بوده و برای عملکرد صحیح خود به آهن و دیگر مواد معدنی نیاز دارد. زمانی که تولید گلبول‌های قرمز مختل شود یا هموگلوبین به درستی ساخته نشود، کم‌خونی رخ می‌دهد.

شیوع کم‌خونی در جهان

به گفته مریم باقریان، فوق تخصص خون و انکولوژی، کم‌خونی یکی از شایع‌ترین اختلالات خونی در جهان است که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، حدود ۱٫۶۲ میلیارد نفر در سراسر جهان از کم‌خونی رنج می‌برند و بیشترین شیوع این بیماری در میان زنان باردار و کودکان مشاهده می‌شود. کم‌خونی فقر آهن یکی از رایج‌ترین انواع این بیماری است که در مناطقی با دسترسی محدود به مواد غذایی غنی از آهن بیشتر دیده می‌شود. همچنین کم‌خونی‌های ارثی مانند تالاسمی و کم‌خونی داسی شکل در برخی مناطق خاص، از جمله جنوب آفریقا، مدیترانه و بخش‌هایی از هند، شایع‌تر هستند.

کم‌خونی فقر آهن: شایع‌ترین نوع کم‌خونی

کم‌خونی فقر آهن زمانی رخ می‌دهد که بدن آهن کافی برای تولید هموگلوبین نداشته باشد. این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله تغذیه ناکافی، از دست دادن خون (مانند خونریزی‌های شدید قاعدگی یا خونریزی‌های گوارشی) یا جذب ناکافی آهن از روده. درمان این نوع کم‌خونی معمولاً با استفاده از مکمل‌های آهن و بهبود رژیم غذایی امکان‌پذیر است.

برای جبران فقر آهن، مصرف مواد غذایی غنی از آهن مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی، حبوبات، سبزیجات برگ‌دار تیره (مثل اسفناج) و خشکبار (مثل کشمش و بادام) توصیه می‌شود. همچنین، مصرف ویتامین C به جذب بهتر آهن کمک می‌کند.

کم‌خونی‌های ارثی: تالاسمی و کم‌خونی داسی شکل

باقریان در ادامه توضیح داد که برخی انواع کم‌خونی‌ها ناشی از اختلالات ژنتیکی هستند. دو نمونه شایع این بیماری‌ها، تالاسمی و کم‌خونی داسی شکل هستند. این بیماری‌ها تحت عنوان هموگلوبینوپاتی‌ها شناخته می‌شوند که ناشی از جهش‌های ژنتیکی در تولید هموگلوبین هستند.

تالاسمی: این بیماری به اختلال در تولید زنجیره‌های هموگلوبین منجر می‌شود. بسته به نوع تالاسمی، علائم ممکن است از خفیف تا شدید متفاوت باشد و در موارد شدید، نیاز به تزریق منظم خون و درمان‌های حمایتی است.

کم‌خونی داسی شکل: این بیماری ژنتیکی باعث تغییر شکل هموگلوبین می‌شود. گلبول‌های قرمز به جای شکل طبیعی گرد و انعطاف‌پذیر، به شکل داس یا هلال درمی‌آیند. این سلول‌های داسی شکل نمی‌توانند به راحتی از مویرگ‌ها عبور کنند و باعث انسداد جریان خون و کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها می‌شوند. این وضعیت می‌تواند منجر به حملات دردناک، آسیب به اندام‌ها و همولیز (تخریب زودرس گلبول‌های قرمز) شود.

درمان کم‌خونی‌های ارثی

درمان کم‌خونی‌های ارثی به شدت علائم بستگی دارد. در موارد خفیف، ممکن است فقط نظارت و اقدامات حمایتی مانند مصرف مکمل‌ها و داروهای مسکن کافی باشد. در موارد شدید، تعویض خون یا پیوند مغز استخوان می‌تواند ضروری باشد. پیوند مغز استخوان از اهداکنندگان سازگار می‌تواند تولید گلبول‌های قرمز سالم را در بدن بیمار بازگرداند. تحقیقات جدید در زمینه ژن‌درمانی نیز امیدوارکننده به نظر می‌رسند و ممکن است درمان قطعی این بیماری‌ها را در آینده فراهم کنند.

کم‌خونی‌ها، چه ناشی از فقر آهن و چه اختلالات ژنتیکی مانند تالاسمی و کم‌خونی داسی شکل، تأثیرات زیادی بر سلامت فرد دارند. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به طور قابل توجهی بهبود بخشد. در حالی که کم‌خونی فقر آهن معمولاً با اصلاح رژیم غذایی و مصرف مواد غذایی غنی از آهن قابل درمان است، کم‌خونی‌های ارثی نیاز به درمان‌های پیچیده‌تری مانند تعویض خون، پیوند مغز استخوان و ژن‌درمانی دارند.

منبع خبر