پرستاران می‌روند؛ نهادهای صنفی به جای پاسخ، برچسب می‌زنند

به گزارش سلامت نیوز، اسماعیل شریعتی فعال صنفی حوزه پرستاری در یادداشتی به سلامت نیوز نوشت: در روزهای اخیر، سازمان نظام پرستاری با استناد به بیانیه‌ای تحت عنوان «کلاهبرداری جهانی در حوزه پرستاری» که در حاشیه کنگره بین‌المللی پرستاران (ICN) منتشر شده، مهاجرت پرستاران به کشورهای توسعه‌یافته را در قالب این عنوان بازتاب داده است؛ عبارتی پرهیاهو که در تلاش است نقش کشورهای ثروتمند را در جذب پرستاران از کشورهای کمتر برخوردار برجسته کند. در این روایت، کشورهای توسعه‌یافته بدون صرف هزینه برای تربیت نیرو، از نیروی انسانی آموزش‌دیده کشورهای دیگر بهره‌مند می‌شوند.

اما این پرسش اساسی مطرح است؛ آیا آنچه امروز شاهد آن هستیم صرفاً نتیجه یک «کلاهبرداری جهانی» است یا بازتابی از سال‌ها انباشت ناکارآمدی در سیاست‌گذاری داخلی؟

پدیده مهاجرت پرستاران مختص ایران نیست، اما در کشور ما، آنچه آن را به یک بحران جدی بدل کرده، ترکیبی از بی‌توجهی به کرامت حرفه‌ای، فشارهای معیشتی، ساختار ناعادلانه نظام سلامت و ضعف مزمن در حمایت‌های اجرایی است. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر، تعداد بسیار زیادی از پرستاران یا برای مهاجرت اقدام کرده‌اند یا به دلیل فرسودگی، ترک خدمت کرده و خانه‌نشین شده‌اند. این ارقام، بیانگر زنگ خطری جدی‌اند که نمی‌توان آن‌ها را با تکرار شعارهای فرسوده پنهان کرد.

در سوی دیگر، کشورهای مقصد با سیاست‌گذاری هوشمندانه، سال‌هاست که در مسیر ارتقای جایگاه اجتماعی پرستاران، تضمین امنیت شغلی و حفظ نیروی انسانی گام برداشته‌اند. حاصل این سیاست‌ها مشخص است؛ حفظ نیروهای داخلی و جذب پرستاران آموزش‌دیده خارجی، بدون صرف هزینه برای تربیت آنان.

در این میان، جای تعجب است که برخی نهادهای صنفی، به‌جای بررسی دلایل درونی این وضعیت، همچنان تلاش می‌کنند عامل اصلی را در خارج از مرزها جست‌وجو کنند. گسترش تعابیری چون «کلاهبرداری جهانی»، اگر بدون پذیرش مسئولیت داخلی باشد، بیشتر به فرافکنی شبیه خواهد بود تا یک تحلیل راهبردی.

واقعیت این است که بسیاری از پرستاران، به‌ویژه در مراکز درمانی پرتردد، با بار کاری سنگین، تبعیض در پرداخت، نبود افق روشن شغلی و بی‌ثباتی معیشتی مواجه‌اند. این عوامل نه‌تنها انگیزه‌ی ماندن را کاهش می‌دهد، بلکه در بسیاری موارد پرستاران را به ترک خدمت سوق می‌دهد.

بدتر از همه، در مراکز درمانی، خدمات تخصصی پرستاران به نام گروه‌های دیگر ثبت می‌شود. در همین یک موضوع مهم باید پرسید؛ سازمان نظام پرستاری که خود بارها به این مسئله اذعان کرده، چرا نتوانسته سازوکار مؤثری برای پایان دادن به این بی‌عدالتی طراحی کند؟ چرا با وجود جایگاه قانونی، همچنان از قدرت و ابزار لازم برای احقاق حق پرستاران در این زمینه برخوردار نیست و این مسئله همچنان حل‌نشده باقی مانده است؟

در چنین شرایطی، نهاد صنفی مسئول نباید تنها نظاره‌گر بحران باشد. انتشار بیانیه‌ها، هشدارهای تکراری یا استناد به گزارش‌های بین‌المللی، اگر به اقدام عملی منجر نشود، نه‌تنها کارساز نیست بلکه به کاهش اعتماد بدنه پرستاری به همین نهادها خواهد انجامید.

اگر سازمان نظام پرستاری در سال‌های گذشته به‌طور جدی به وظایف خود در حوزه دفاع حرفه‌ای، تدوین راهکارهای عملیاتی، و تعامل راهبردی با سیاست‌گذاران سلامت عمل کرده بود، امروز احتمالاً شاهد این سطح از مهاجرت و فرسودگی نبودیم. اعتماد زمانی بازسازی می‌شود که پرستاران احساس کنند نماینده واقعی آن‌ها در میدان است، نه صرفاً در کلام.

هیچ پرستاری از سر بی‌علاقگی به مردم یا کشورش مهاجرت نمی‌کند. بسیاری از آنان، با وجود تمام دشواری‌ها، همچنان ایستاده‌اند و به عهد خود با جامعه وفادار مانده‌اند. اما وقتی افقی روشن وجود ندارد، شأن شغلی نادیده گرفته می‌شود و نهاد صنفی نیز فقط نظاره‌گر است، تصمیم به مهاجرت برای بسیاری دیگر، نه انتخاب، بلکه گریز از بن‌بست خواهد بود.

از همین رو، امروز بیش از هر زمان دیگری باید از تمام ظرفیت‌های داخلی، فعالان، نخبگان و پیشکسوتان حوزه پرستاری بهره گرفت و اندیشید که چگونه می‌توان با هم‌فکری و اقدام جمعی، مشکلات پرستاران را کاهش داد و مسیر را برای ماندگاری نیروی متخصص پرستاری در کشور هموار ساخت. این مهم، نه‌فقط یک وظیفه صنفی، بلکه یک مسئولیت ملی در قبال آینده نظام سلامت است.

در این میان، اینکه سازمان نظام پرستاری همچنان در برابر برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی مقاومت نشان می‌دهد و عزمی برای تعامل گسترده و پیوسته با جامعه پرستاری ندارد، ذهنیت نامطلوبی را در میان پرستاران ایجاد کرده است؛ ذهنیتی که بی‌اعتمادی را تقویت می‌کند و فاصله‌ها را افزایش می‌دهد.

در کنار همه این موارد، سازمان نظام پرستاری در دوره ششم، باید عملکرد نزدیک به دو ساله خود را به‌صورت شفاف در خصوص مشکلاتی که از جامعه پرستاری حل کرده، ارائه دهد. اگر اقدام ملموس و مؤثری در کار بوده، گزارش آن می‌تواند به ترمیم اعتماد کمک کند؛ اما وقتی گزارش روشنی در دست نیست، نمی‌توان مهاجرت پرستاران را صرفاً با برچسب «کلاهبرداری جهانی» توجیه کرد، در حالی که بسیاری از نهادهای صنفی در دنیا و به‌ویژه در ایران نتوانسته‌اند ابتدا مشکلات داخلی خود را حل کنند.

امیدواریم امروز، پیش از گسترش عباراتی چون «کلاهبرداری جهانی»، ابتدا به ریشه‌یابی دقیق مشکلات داخلی پرداخته شود و پاسخی صادقانه به دغدغه‌های بدنه فداکار پرستاری کشور داده شود.

منبع خبر