هند زیر ضرب آمریکا/ چرا هند روابط دیرینه با روسیه را قطع نخواهد کرد؟

به گزارش اقتصادآنلاین، نشریه فارن پالیسی در گزارشی به دلایل تداوم همکاری هند با روسیه پراخته است. این نشریه در گزارش خود آورده است: هفته گذشته، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده تعرفه‌ای اضافی به میزان ۲۵ درصد بر اکثر واردات هندی به آمریکا اعمال کرد که نرخ کل تعرفه‌ها بر هند را به ۵۰ درصد رساند. این مالیات‌های ثانویه با هدف وادار کردن هند به توقف خرید نفت از روسیه اعمال شده است؛ خریدی که ترامپ مدعی است در حال تأمین مالی جنگ اوکراین است. پیش‌تر، آمریکا خرید نفت هند از روسیه را در صورتی که سقف قیمتی رعایت شود، مورد تأیید قرار داده بود.

با وجود هزینه‌های آشکاری که تعرفه‌های ترامپ بر اقتصاد هند تحمیل می‌کند ــ حتی اگر دهلی‌نو در نهایت به کاهش واردات نفت خود رضایت دهد ــ این کشور شراکت دیرینه خود با مسکو را کنار نخواهد گذاشت. دست‌کم چهار دلیل قانع‌کننده برای این موضوع وجود دارد.

نخست آنکه، اگرچه برآورد‌ها متفاوت است، بیش از ۶۰ درصد از زرادخانه موجود هند منشأیی شوروی یا روسی دارد. هرچند هند در دهه‌های اخیر کوشیده است خرید‌های تسلیحاتی خود را متنوع سازد، اما نمی‌تواند یکباره روابط انتقال سلاح با مسکو را قطع کند، چرا که چنین اقدامی یا امنیت این کشور را به خطر می‌اندازد یا هزینه‌های سنگینی بر خزانه آن تحمیل خواهد کرد. روسیه، با وجود نیاز‌های نظامی ناشی از جنگ اوکراین، همچنان تأمین‌کننده حیاتی تجهیزات پیشرفته و قطعات یدکی برای ارتش هند است.

به علاوه، به گفته بسیاری از مسئولان حوزه امنیتی در هند، روسیه برخلاف آمریکا محدودیت‌های چندانی بر نوع تجهیزات نظامی عرضه‌شده به دهلی‌نو اعمال نمی‌کند. در مقابل، ایالات متحده محدودیت‌های جدی بر فناوری‌های دوگانه و همچنین بازصادرات فناوری‌های حساس دفاعی به طرف‌های ثالث دارد.

نگرانی‌های ژئوپلیتیک و رابطه مسکو–پکن

دومین دلیل این است که هند به‌طور جدی نگران پیامد‌های راهبردی فاصله گرفتن دیپلماتیک از روسیه است. دهلی‌نو از نزدیکی فزاینده میان مسکو و پکن، رقیب دیرینه‌اش، بیمناک است. مقامات هندی معتقدند هرگونه اقدام تند که موجب تیرگی روابط با روسیه شود، گرمی بیشتری میان مسکو و پکن به همراه خواهد داشت. چنین سناریویی برای هند بسیار پرهزینه خواهد بود، زیرا این کشور در روابط دوجانبه خود با چین هم‌اکنون با عدم توازن‌های راهبردی چشمگیری روبه‌روست.

سومین عامل به تاریخ طولانی و عمدتاً همکاری‌آمیز روابط هند و روسیه بازمی‌گردد؛ روابطی که فراز و نشیب‌های متعددی را پشت سر گذاشته و دوام خود را نشان داده است. از سال ۱۹۷۱، زمانی که هند و اتحاد جماهیر شوروی معاهده ۲۰ ساله «صلح، دوستی و همکاری» را امضا کردند، مسکو به شریک اصلی امنیتی دهلی‌نو بدل شد. در دوره‌ای که هند دوستان اندکی در عرصه بین‌المللی داشت، روسیه به‌عنوان حامی پایدار و قابل اعتماد این کشور ظاهر شد.

حمایت شوروی در شورای امنیت و مزایای متقابل

از منظر دیپلماتیک، هند می‌توانست روی اتحاد جماهیر شوروی حساب کند تا با استفاده از حق وتوی خود در شورای امنیت، مانع از تصویب هرگونه قطعنامه خصمانه درخصوص مناقشه کشمیر با پاکستان شود. در مقابل، مسکو نیز به دهلی‌نو اعتماد داشت تا نفوذ آمریکا در آسیای جنوبی را محدود سازد. اتحاد جماهیر شوروی سپس می‌توانست دوستی خود با هند ــ که در آن زمان یک دموکراسی پرقدرت محسوب می‌شد ــ را در جهان در حال توسعه تبلیغ کند. برای مسکو، داشتن یک قدرت بزرگ آسیایی در جنوب چین که با پکن اختلاف داشت، از سال ۱۹۶۹ و در پی شکاف روابط چین و شوروی، امری سودمند بود. در مقابل، دهلی‌نو مطمئن بود که در صورت بروز تنش‌های مرزی در هیمالیا، می‌تواند روی حمایت مسکو برای مهار چین حساب کند.

البته این شراکت برای هند بدون هزینه نبود، به‌ویژه از منظر اعتباری؛ هند تنها دموکراسی مهمی بود که در دهه ۱۹۸۰ از انتقاد علنی به اشغال افغانستان توسط شوروی خودداری کرد.

روابط تسلیحاتی و اقتصادی در دوران جنگ سرد

با این حال، روابط گسترده تسلیحاتی این نزدیکی دیپلماتیک را تقویت می‌کرد. اتحاد جماهیر شوروی حاضر بود پیشرفته‌ترین تجهیزات متعارف نظامی خود را در اختیار هند بگذارد؛ نه تنها با قیمت‌هایی غیر بازاری، بلکه بر اساس نظام تجارت روپیه–روبل. در زمانی که هند به دلیل اقتصاد ضعیف و عدم پیوند با تجارت جهانی به شدت با کمبود ارز خارجی مواجه بود، این سازوکار برای نوسازی نظامی این کشور حیاتی به شمار می‌آمد.

در نهایت، از منظر بسیاری از دولت‌های هند در دوران جنگ سرد، اتحاد شوروی نقش مهمی در سیاست داخلی این کشور ایفا کرد که تأثیرات آن تا امروز ادامه یافته است. رهبران سیاسی مسکو قابل اعتماد بودند تا تمایلات انقلابی یکی از دو حزب کمونیست هند ــ حزب کمونیست هند که به مسکو برای رهنمود ایدئولوژیک و سیاسی چشم دوخته بود ــ را مهار کنند. هرچند جنبش کمونیستی هند امروزه اهمیتی اندک دارد، اما شماری از چهره‌های کلیدی دستگاه سیاست خارجی این کشور هنوز خاطراتی از دوران جنگ سرد دارند و همچنان از نقشی که مسکو در آن زمان ایفا کرد، قدردان هستند.

میراث شوروی و تداوم رابطه با روسیه

اگرچه این همکاری چندوجهی بود، پس از فروپاشی اتحاد شوروی، روسیه در ابتدا از هند فاصله گرفت. با این حال، این روند دیری نپایید، زیرا هر دو طرف دریافتند که وزن و پشتوانه کافی برای حفظ این رابطه وجود دارد. در دوران گذرای یک‌جانبه‌گرایی آمریکا در دهه ۱۹۹۰، ندای ایجاد جهانی چندقطبی از سوی دهلی‌نو، مسکو و دیگر کشور‌ها بلند شد. زمانی که یِوگِنی پریماکوف، وزیر خارجه و سپس نخست‌وزیر روسیه، این ایده را تقویت کرد، با استقبال در دهلی‌نو مواجه شد.

پیوند طولانی و مساعد هند با اتحاد شوروی در دوران جنگ سرد میراثی مهم و تقریباً پاک‌نشدنی در محافل سیاست خارجی دهلی‌نو برجای گذاشته است؛ میراثی که از آن با عنوان «نوستالژی جنگ سرد» یاد می‌شود. خلاصه این دیدگاه آن است که روسیه، به‌عنوان جانشین اصلی اتحاد شوروی، در جهانی نامطمئن همچنان شریک قابل اتکای هند باقی مانده است.

بی‌اعتمادی هند به سیاست‌های آمریکا

اکنون که ترامپ وارد دومین دوره ریاست‌جمهوری خود شده است، سیاست‌های غیرقابل پیش‌بینی او نگرانی‌های تازه‌ای در میان محافل سیاست خارجی و امنیتی هند در خصوص بی‌ثباتی و غیرقابل اعتماد بودن ایالات متحده ایجاد کرده است. اجماعی که از اواخر دوره کلینتون بر سر روابط هند و آمریکا شکل گرفته بود و پس از توافق هسته‌ای غیرنظامی ۲۰۰۸ تقویت شد، اکنون به‌طور جدی در معرض خطر قرار دارد.

در شرایطی که هند با خطر رها شدن پس از نزدیک به دو دهه همگرایی ظاهری منافع با آمریکا مواجه است، احتمالاً دهلی‌نو تصمیم بگیرد که بازگشت به مسکو برایش نقش «پناهگاه امن» ایفا می‌کند.

منبع خبر