مرگ تدریجی محیط زیست با پسروی خزر

به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان ملی، آن را خزر به‌نامیم یا کاسپین؛ این پهنه آبی گسترده که از شمال و غرب به روسیه، از جنوب به ایران، از شرق به ترکمنستان و قزاقستان و از غرب در آذربایجان امتداد دارد، با وجودی که از دهه‌ها قبل با روند کاهشی وسعتش روبه‌رو بود؛ اما عدم توجه این کشورها به مباحث آبخیزداری و آبخوان‌داری سبب شده است که به گفته آنچه یک مقام روسی هم هشدار داده است، تا پایان سال جاری میلادی حتی 25 سانتی‌متر دیگر از سطح آب آن کاهش یابد و شاهد شدیدترین کاهش عمق این دریا در پنج سال گذشته باشیم. دریایی که در این سال‌ها، به دلایلی از جمله افزایش سدسازی‌ها، کاهش سطح بارش و تغییرات اقلیمی و خشکسالی، افزایش مصرف آب به دلیل کشاورزی و افزایش جمعیت، مدام از سطح آبش کاسته شد، تا آن هم به یکی دیگر از دریاهای خشکی بدل شود، که در کنار دیگر منابع آبی ایران، شاهد خشک‌تر شدنش بودیم.

 کاهش سطح آب دریای خزر، نه تنها بر جانوران و گیاهانی که روزی این دریای پهناور زیست بومشان بود و برخی از آنها مانند فوک خزری، حالا در آستانه انقراض هستند، بلکه مردم بومی ساکن این منطقه را هم با نگرانی مواجه کرده است. به طوری که امروز خزری که روزی تا90درصد خاویار جهان از آن تامین می‌شد، کاهش چشمگیری یافته است. هیچ کدام از این 5 کشور حاشیه دریای خزر، آن طور که باید به تبعات کاهش سطح آب خزر توجهی نکردند، و همچنان هم آنگونه که باید، متحد نیستند، تا از تبعات این کم آبی جلوگیری کنند؛ مساله‌ای که به مرور زمان، دودش گریبان هر 5 کشور را خواهد گرفت. حالا به گفته کارشناسان، دیگر امیدی به نجات دریای خزر هم نیست. شاید کسی هم دیگر به دنبال نجات این پهنه گسترده آبی، که مدام آب می‌رود هم نیست.

تبخیر 70 درصدی آب باران

در همین راستا، امین محمودی، کارشناس کشاورزی و منابع آبی گفت: کشور ما و کشورهای همسایه، تقریبا در سال‌های اخیر، نتوانستند آنچنان که باید، به مبحث مهم آبخیزداری و آبخوان داری توجه کنند. به این خاطر که ما در حال حاضر در کشور خودمان شاهد این مساله هستیم که 70 درصد آب‌های ناشی از بارندگی، از کشورمان به دلیل تبخیر و یا رودهای مرزی از کشورمان خارج می‌شود و این مساله سبب می‌شود که تنها با 30 درصد آب ناشی از بارندگی که باقی می‌ماند، بتوانیم مصارف شرب، صنعت و کشاورزیمان را تامین کنیم. این مساله درکشورهای حوزه خزر مثل روسیه، ایران، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان هم دیده می‌شود، که اقدامات لازم را انجام ندادند و بیشتر به جای آبخیزداری به سمت سدسازی‌های گسترده رفتند. کمااینکه طی سال‌های اخیر در رودخانه‌های اطراف خزر، شاهد آن هستیم که 14هزار سد ساخته شده است. این حجم از سدسازی منتج به کمتر شدن وسعت خزر شده است.

افزایش جمعیت اطراف خزر

او با اشاره به موج جمعیتی زیاد در اطراف این دریا نیز افزود: با توجه به افزایش جمعیتی که در این سال‌ها با آن روبه‌رو بودیم، شاهد عدم تامین آب کافی برای این جمعیت نیز هستیم. به طوری که آنگونه که کارشناسان و تحلیلگران بین‌المللی معتقدند، ما به دلیل عدم توسعه آبخیزداری و آبخوان داری در سطح خزر، مشکلات مربوط به تغییرات جوی و اقلیمی که در سطح بین‌المللی اتفاق می‌افتد و تا سال قبل، طبیعتا میزان بارش‌ها در خزر به شدت کاسته شده بود، که امسال کمی بهتر از سال گذشته بود، سبب شده است که عمق و وسعت خزر بسیار کمتر شود. از طرف دیگر، این امر سبب شده است که شاید این تحلیل را بشود درنظر گرفت که تا انتهای قرن بیست و یکم، یک چهارم دریای خزر از بین خواهد رفت و این یک فاجعه زیست محیطی بزرگی برای کشورهای اطراف آن خواهد بود.

این کارشناس کشاورزی و منابع آبی درباره تبعات کاهش سطح آب خزر افزود: با کاهش آب خزر شاهد از بین رفتن توسعه کشاورزی، توسعه صیادی، از بین رفتن بسیاری از پرنده‌های تالابی و گونه‌های آبزی را ما شاهد خواهیم بود. از دیگر سو همین امر می‌تواند به افزایش ریزگردها در این 5کشور اطراف دریای خزر منجر شود. شاید ما امروز ریزگردی را از سمت دریای خزر مشاهده نکنیم که به سمت آسمان ایران و آن چهار کشور دیگر رهسپار شود، ولی در آینده نزدیک این امر اتفاق خواهد افتاد. ما باید تدابیری بیندیشیم مانند توسعه عملیات‌های آبخیرداری و آبخوان داری، با توافقنامه‌هایی که میان 5کشور امضا می‌کنیم، به سمت نجات خزر پیش رویم.

روابط 5 کشور ساحلی

او با اشاره به اینکه اخیرا روابط این پنج کشور با یکدیگر آنگونه که باید مساعد نیست، گفت: پنج کشور ساحلی درحال حاضر روابط جالبی با هم ندارند. مثلا شاهد کمی فاصله گرفتن ایران و روسیه هستیم، ایران و آذربایجان با هم مشکلاتی دارند و قزاقستان هم بیشتر رویه اروپایی دارد. این مسائل سبب می‌شود که نسبت به اینکه این کشورها بتوانند خزر را نجات دهند نا امید باشیم. به طوری که قراردادهای بسیاری میان این 5 کشور برای نجات خزر امضا شده است. یکی از آنها کنوانسیون تهران بود که آنجا توافقاتی صورت گرفت، اما متاسفانه در عمل اجرا نمی‌شود. دود آن قطعا در چشم همین 5 کشور اطراف دریای خزر خواهد رفت. اما روزنه امیدی من برای نجات خزر از سوی هیچ کدام از این کشورها نمی‌بینم.

کاهش تولید خاویار

محمودی از محصول خاویار نام برد که روزگاری 90 درصد آن در میان 5 کشور تولید می‌شد و افزود: مثلا در یک بعد آن از تبعات کاهش آب خزر می‌توان به کاهش محصولاتی مانند خاویار اشاره کرد. تولید محصولات خاویاری در کشور خودمان و دیگر کشورهای این منطقه که از طریق صیادی انجام می‌شد، کمتر شده است. با توجه به اینکه 90 درصد خاویار از این 5 کشور صید می‌شد و امروز دیگر این اتفاق نمی‌افتد. وقتی این کشورها به سمت نجات خزر حرکت نکردند، به نظرم کوته‌بینی است که تصور کنیم که در آینده نزدیک خزر نجات پیدا کند. از دیگر سو اینکه در کنار همه این مسائل، تغییرات جوی و اقلیمی شدید در این 5 کشور به وضعیت فعلی منجر شده است.

منبع خبر