ضریب ایمنی خون‌های اهدایی ایرانیان

ذخایر خونی و فرآورده‌های آن جزو منابع استراتژیک و حیاتی نظام سلامت محسوب می‌شوند و بر همین اساس هم اهدای داوطلبانه خون به تامین نیازهای کشور به‌ویژه در مقاطع بحرانی کمک شایانی می‌کند…

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا، بی‌شک سازمان انتقال خون در شبکه بهداشت و درمان کشور نقشی حیاتی بر عهده دارد که بر کسی پوشیده نیست، اما شاید بسیاری ندانند که اهدای خون طی سال‌های نه چندان دور در کشور به صورت «جایگزین» بود و منجر به بروز مشکلاتی برای بیماران می‌شد. انتقال خون در پزشکی جنبه حیاتی دارد و در موارد خاص توسط پزشک معالج تجویز می‌شود.

خون به اجزاء متفاوتی قابل‌تجزیه است که ممکن است به تنهایی یا به‌طور کامل در شرایط مختلفی برای بیماران مورد استفاده قرار گیرد. اجزاء خون به‌طور عمده عبارتند از گلبول‌های قرمز(برای کم‌خونی‌ها یا خونریزی‌ها)، پلاکت‌ها(برای بیماری‌های خونریزی‌دهنده، هنگامی که شمارش پلاکتی کاهش یافته است) و پلاسما(برای تأمین پروتئین‌های خون به کار می‌رود).

دکتر منتظر شبر_مدیرکل انتقال خون استان تهران، همزمان با روز جهانی اهدای خون، با بیان اینکه ۱۴ ژوئن (۲۴ خرداد) به عنوان «روز جهانی اهدای خون» نامگذاری شده، اظهار کرد: روز جهانی اهدای خون، در راستای تکریم اهداکنندگان خون است؛ چرا که انسان‌های نوع‌دوستی هستند که به نیازهای اولیه بیماران می‌اندیشند و سلامتی دیگران برای آنها ارزشمند است. اهداکنندگان خون، سلامت و حیات انسان‌های نیازمند خون را تامین می‌کنند. شعار «با اهدای خون، امید ببخشیم و زندگی‌ها را نجات دهیم» به عنوان شعار روز اهدای خون در سال جاری در نظر گرفته شده است.

وی درباره شرایط اهدای خون توضیح داد: افرادی که ۱۸ سال تمام دارند تا ۶۵ سالگی می‌توانند نسبت به اهدای خون اقدام کنند. تعریف بازه سنی برای اهدای خون در راستای حفظ سلامت افراد است. مردان و زنان به ترتیب ۴ و ۳ بار در سال می‌توانند نسبت به اهدای خون اقدام کنند. تمام فرایند اهدای خون حدود ۲۰ دقیقه است اما این بازه زمانی در ایام خاص سال به دلیل افزایش مراجعه برای اهدای خون افزایش می‌یابد.

تغییر میزان مراجعه برای اهدای خون طی سال

نیاز به «خون» همیشگی است

وی با بیان اینکه میزان مراجعه برای اهدای خون در فصول سال متغیر است، اظهار کرد: سازمان انتقال خون با استفاده از ظرفیت رسانه‌ها در نظر دارد فرهنگ اهدای خون را در جامعه گسترش دهد. نیاز بیماران به خون فقط به یک بازه زمانی خاص محدود نمی‌شود، بلکه نیازی همیشگی و برای تمام فصول سال است. میزان مراجعه برای اهدای خون در فصول پاییز و زمستان کاهش می‌یابد و این در حالی است که ارائه خدمات درمانی به بیماران نیازمند دریافت خون مانند بیماران تالاسمی و عمل‌های جراحی هیچ‌گاه متوقف نمی‌شود.

خون؛ مایع حیاتی برای انسان‌ها

مدیرکل انتقال خون استان تهران با بیان اینکه «خون» یک مایع حیاتی برای انسان‌ها است، توضیح داد: با توجه به اینکه «اهدای خون» یک نیاز بسیار حیاتی برای بیماران قلمداد می‌شود، از مردم درخواست می‌کنم که اهدای خون را به یک بازه زمانی خاص محدود نکنند. خوشبختانه، میزان مراجعه برای اهدای خون در فصل بهار افزایش می‌یابد اما میزان مراجعه در تابستان نسبت به بهار کمتر است و همواره کاهش مراجعه برای اهدای خون در پاییز و زمستان را تجربه می‌کنیم.

شبر ادامه داد: سازمان انتقال خون تمایل دارد که فرهنگ «نیاز به اهدای خون همیشگی است» در میان مردم جاری شود. اداره‌کل انتقال خون استان تهران، ۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ واحد خون در تمام طول سال در مراکز درمانی به صورت روزانه توزیع می‌کند و هیچ تفاوتی ندارد که در کدام ماه و فصل سال قرار داریم. سازمان انتقال خون از مردم می‌خواهد در تمام فصول سال در کنار این سازمان حضور داشته باشند و بیماران را یاری کنند.

وضعیت ذخایر خونی در استان تهران

مدیرکل انتقال خون استان تهران درباره میزان ذخایر خونی گفت: خوشبختانه، میزان ذخایر خونی در استان تهران حدود دو هفته است و مطلوب قلمداد می‌شود. اگرچه وضعیت ذخایر خونی مطلوب است اما از شهروندان تهرانی درخواست می‌کنم که اهدای خون را فراموش نکنند و نسبت به این امر خداپسندانه اقدام کنند. ذخایر کنونی خون برای فصل بهار است و ممکن است طی سال تغییر کند.

عمر فرآورده‌های خونی چقدر است؟

چگونگی تامین «پلاکت»

وی با بیان اینکه عمر برخی فرآورده‌های خونی محدود است، افزود: با توجه به اینکه عمر برخی فرآورده‌های خونی محدود است از مردم درخواست می‌کنم نسبت به اهدای خون اقدام کنند. عمر گلبول‌های قرمز ۳۵ روز، پلاسما حدود ۳ سال و پلاکت نیز ۳ روز است. عمر پلاکت خون فقط ۳ روز است و در حالیکه یک نیاز حیاتی برای بیماران با مشکلات انعقادی و افراد پیوند عضو به حساب می‌آید. پلاکت‌ خون با ۲ روش اهدا می‌شود؛ برخی اهداکنندگان فقط به اهدای پلاکت اقدام می‌کنند و پلاکت آنها با استفاده از روش «پلاکت آفرزیس» دریافت می‌شود. همچنین جداسازی پلاکت از خون‌هایی اهدایی نیز روش دیگر تامین پلاکت است.

۱۸ سال اهدای داوطلبانه خون در کشور

شبر با بیان اینکه اهدای خون در کشور به صورت ۱۰۰ درصد داوطلبانه است، گفت: اهدای خون از سال ۲۰۰۷ میلادی در کشور به صورت داوطلبانه و بدون چشم‌داشت مالی انجام می‌شود و از افتخارات سازمان انتقال خون به حساب می‌آید. ایران جزو معدود کشورهایی است که اهدای خون ۱۰۰ درصد دواطلبانه دارد و این در حالی است که اهدای خون طی سال‌های نه چندان دور به صورت «جایگزینی» بود. منظور از اهدای جایگزینی این است که یک فرد برای بیمار نیازمند خون می‌بایست خون اهدا می‌کرد تا خون در اختیار آن بیمار قرار می‌گرفت. در حال حاضر، شرایط نسبت به گذشته تغیر کرده، نه تنها اهدای خون به صورت ۱۰۰درصد داوطلبانه انجام می‌شود، بلکه اهداکنندگان نمی‌دانند که خون آنها به چه کسی تزریق می‌شود و بیماران نیز نمی‌دانند خون چه فردی را دریافت کرده‌اند.

اهدای خون داوطلبانه و افزایش ضریب ایمنی خون دریافتی

وی ادامه داد: اهدای خون داوطلبانه سبب افزایش ضریب ایمنی خون‌های اهدایی می‌شود. هنگامی که اهدای خون به صورت دواطلبانه است، افرادی که برای اهدای خون مراجعه می‌کنند اما اهدای خون بنا به هر دلیلی برای خود شخص یا بیمار نیازمند دریافت خون ضرر داشته باشد، متقاعد می‌شوند که نسبت به اهدای خون اقدام نکنند. اگر اهداکنندگان در ازای اهدای خون پول دریافت‌کنند و اهدای خون به صورت جایگزین باشد و داوطلبانه نباشد، به طور قطع، با هر راهکاری نسبت به اهدای خون اقدام می‌کنند و سلامت خون‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند. ایران، سالم‌ترین خون‌های اهدایی را دارد.

استفاده از آزمایش‌های جدید برای افزایش ضریب ایمنی خون

مدیرکل انتقال خون استان تهران درباره انجام آزمایش‌های مرتبط با سلامت خون گفت: سازمان انتقال خون ایران از دستگاه‌هایی برای آزمایش‌های سلامت خون بهره می‌گیرد که کشورهای پیشرفته استفاده می‌کنند. به طور مثال، آزمایش غربالگری مولکولی (آزمایش اسید نوکلئیک) “Nucleic acid testing”” استفاده می‌کند که به منظور بررسی عناصر وراثتی است. سازمان انتقال خون، ۴ بیماری هپاتیت، سفلیس، HIV و هپاتیت B و C را با استفاده از این آزمایش بررسی می‌کند. اگر کوچک‌ترین مشکلی وجود داشته باشد به وسیله آزمایش اسید نوکلوئیک قابل تشخیص است.

وی درباره غربالگری آنتی‌بادی گفت: سیستم دفاعی به ورود هرگونه جسم خارجی به بدن حتی خون تزریقی واکنش نشان می‌دهد. سازمان انتقال خون نسبت به غربالگری آنتی‌بادی خون‌های اهدایی اقدام کرده تا کوچک‌ترین واکنشی برای گیرندگان خون ایجاد نشود.

تقویت بانک اطلاعاتی HLA ضروری است

شبر در ادامه صحبت‌هایش با بیان اینکه تقویت بانک اطلاعاتی HLA برای بیماران پیوندی ضروری است، توضیح داد: هنگامی که سخن از پیوند سلول‌های بنیادی به میان می‌آید، نمونه در دسترس می‌بایست با بیمار تطابق کامل داشته باشد تا مشکلی برای گیرنده ایجاد نشود. اگر بانک اطلاعاتی HLA گسترش یابد، احتمال در دسترس بودن نمونه پیوندی برای بیماران افزایش می‌یابد و اگر میزان بانک اطلاعاتی قوی‌ نباشد، شانس یافتن نمونه تطبیقی نیز کمتر می‌شود.

تقویت بانک اطلاعاتی HLA، یک ماموریت برای سازمان انتقال خون

مدیرکل انتقال خون استان تهران درباره وظایف محوله سازمان انتقال خون در برنامه هفتم توسعه گفت: تقویت بانک اطلاعاتی HLA از وظایف محوله سازمان انتقال خون در برنامه هفتم توسعه است و موظف شده‌ایم که نمونه‌های بیشتری برای بانک اطلاعاتی HLA جمع‌آوری کنیم. خوشبختانه به واسطه حضور انسان‌های نوع‌دوست در کشور و توضیح شرایط چگونگی پیوند سلول‌های بنیادی برای بیماران، افراد نسبت به اهدای نمونه در بانک اطلاعاتی اقدام می‌کنند.

وی با بیان اینکه پلاسما در ۲ زمینه کاربرد دارد، افزود: یکی از کاربردهای پلاسما، مصرف و کار درمانی در بیمارستان‌ها است. به طور مثال، بیمارانی که دچار سوختگی شدید شده‌اند از پلاسما برای جایگزینی مایعات از دست‌رفته بدن پس از حادثه سوختگی استفاده می‌کنند. همچنین تولید داروهای مشتق از پلاسما، کاربرد دیگر پلاسما به حساب می‌آید.

شبر با بیان اینکه IVIG جزو داروهای مشتق از پلاسما است، گفت: گاهی‌اوقات، داروی IVIG کم‌یاب می‌شود و دلیل این موضوع به دلیل پلاسما است. اگر پلاسما به میزان کافی تولید شود، مشکلی در زمینه دارو نخواهیم داشت. متاسفانه، میزان تولید پالایشگاه‌های خون در کشور مناسب قلمداد نمی‌شود و پاسخگوی نیاز داخلی کشور نیست. بخش مهمی از پلاسمای کشور برای تولید دارو به خارج از کشور ارسال می‌شود؛ پلاسما در خارج از کشور به دارو تبدیل شده و سپس به کشور بازمی‌گردد. پروسه ارسال پلاسما به خارج از کشور و بازگشت آن در قالب داروهای مشتق از پلاسما، پروسه‌ای زمان‌بر است.

کار بزرگ تولید داروی مشتق از پلاسما در کشور

وی ادامه داد: اگر بتوانیم ظرفیت پالایشگاهی کشور را به میزانی توسعه دهیم که داروی مشتق از پالاسما را در کشور تولید کنیم، به کار بزرگی دست زده‌ایم. پروسه ارسال پلاسما و تبدیل آن به دارو، فرایندی زمان‌بر است. خوشبختانه مردم در زمینه اهدای پلاسما هیچگونه کوتاهی نمی‌کنند و همواره در کنار بیماران حضور دارند. متاسفانه پالایشگاه‌ها به میزانی که پاسخگوی نیاز کشور باشند و به میزان کافی توسعه نیافته‌اند. امیدواریم در آینده نزدیک شاهد این اتقاق باشیم. اگر ظرفیت پالایشگاه‌ها را به میزانی برسانیم که پاسخگوی نیاز کشور باشیم به کار بزرگی دست زده‌ایم.

پوشش ۱۰۰ درصدی نیاز بیمارستان‌ها

مدیرکل انتقال خون استان تهران درباره پوشش نیاز مراکز درمانی توضیح داد: خوشبختانه، هیچ عملی در تهران به واسطه در دسترس نبودن خون طی سال‌های اخیر متوقف نشده است. همچنین بیمارانی که نیاز همیشگی به دریافت خون دارند، هیچ‌گاه «دریافت نکردن» خون را تجربه نکرده‌اند. خوشبختانه، هرگاه از مردم درخواست کرده‌ایم که نسبت اهدای خون اقدام کنند حتی در فصل زمستان و پاییز در کنار سازمان حضور داشته‌اند.

توجه به پیوست انتقال خون در توسعه مراکز درمانی

وی با بیان اینکه توسعه مراکز درمانی در کانون توجه دولت‌های مختلف قرار گرفته، اظهار کرد: توسعه مراکز درمانی به نحوی بوده که تعداد تخت‌های بیمارستانی در شهر تهران چندین برابر شده است. افزایش تخت‌های بیمارستانی به معنای افزایش خدمات درمانی، تعداد عمل‌های جراحی و نیاز به خون بیشتر است. اگرچه تعداد تخت‌های بیمارستانی افزایش یافته اما تعداد تخت‌های سازمان انتقال خون افزایش نیافته است. هنگامی که توسعه مراکز درمانی در کانون توجه قرار می‌گیرد، توسعه سازمان انتقال خون نیز باید مدنظر باشد. همانطور که تعداد تخت‌ها و نیروی انسانی مراکز درمانی افزایش می‌یابد، تعداد پرسنل و تخت‌های سازمان انتقال خون نیز افزایش یابد.

شبر ادامه داد: تعداد نیروها و امکانات سازمان انتقال خون طی سال‌های گذشته افزایش نیافته و این در حالی است که تعداد خون‌هایی که در مراکز درمانی توزیع می‌شود نسبت به گذشته چندبرابر افزایش یافته است. گاهی‌اوقات، به دلیل محدودیت‌هایی که در اداره‌کل انتقال خون استان تهران وجود دارد از ظرفیت سایر استان‌ها بهره می‌گیریم تا خون مراکز درمانی را تامین کنیم. تهران، قطب پزشکی کشور محسوب می‌شود و بسیار از هموطنان برای امور درمانی به تهران مراجعه می‌کنند. اداره‌کل انتقال خون استان تهران با امکاناتی که در دسترس دارد، نمی‌تواند پاسخگوی نیاز شهروندان تهرانی باشد و این در حالی است که هموطنان سایر شهرها برای دریافت خدمات درمانی به تهران مراجعه می‌کنند. چنین شرایطی، سبب بروز مشکلاتی برای سازمان انتقال خون می‌شود.

وی در پایان گفت: من از مردم می‌خواهم مانند گذشته که در کنار سازمان انتقال خون حضور داشته‌اند و بیماران را یاری کرده‌اند، یاری‌گر سازمان انتقال خون باشند. ذخیره ۲ هفته‌ای ذخایر خونی برای فصل بهار است و باید بدانیم نیاز به اهدای خون در تمام فصول سال وجود دارد. امیدوارم شرایط به نحوی نباشد که یک عمل جراحی به دلیل در دسترس نبودن خون متوقف شود. خوشبختانه تاکنون به واسطه مردم نوع‌دوست هیچ عملی به دلیل دردسترس نبودن خون متوقف نشده است.

منبع خبر