رویداد “زیستبان” و تلاش برای ایجاد گفتمان نظام مند محیط زیستی

به گزارش سلامت نیوز همزمان با روز جهانی محیط زیست و در روزهایی که در سراسر جهان، روز جهانی محیط زیست گرامی داشته می شود، مرکز استان مازندران شاهد برگزاری یک رویداد با سبک وسیاقی نو و خلاقانه بود. رویدادی با عنوان “زیستبان” که به همت کنشگران و نهادهای مدنی محیط زیست و با حمایت بخش خصوصی و اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران و با حضور ژیلا مهدی آقایی معاون سازمان حفاظت محیط زیست و هادی کیادلیری معاون آموزش و مشارکت های مردمی این سازمان، جمعی از کنشگران محیط زیست کشور، استادان دانشگاه و نیز جمعی از مسولان استانی مازندران برگزار شد. این رویداد یک روزه شامل برگزاری نمایشگاه، کارگاه های آموزشی به همراه میزهای گفت وگو در حوزه محیط زیست بود که در پایان از فعالان عرصه محیط زیست و رسانه های سبز تجلیل به عمل آمد.

استفاده نکردن از ظروف یکبار مصرف یکی از بخش های قابل توجه رویداد “زیستبان بود. به گونه ای که به جای لیوان های یکبار مصرف، از فنجان های با دوام استفاده شده بود که همراه چای، به شرکت کنندگان اهدا شد.

“مجتمع پلاستیک طبرستان” حامی مالی این رویداد بود که با هدف حمایت از محیط زیست و کاهش اثرات منفی پلاستیک‌ها این نقش را ایفا کرد. فیاض مدیر فروش این شرکت تاکید کرد که « ما معتقدیم بخشی از درآمدمان باید صرف فعالیت‌های خیرخواهانه و زیست‌محیطی شود و مشارکت در این رویداد برای ما ارزش معنوی دارد. ما با افتخار در کنار فعالان محیط زیست هستیم و تلاش می‌کنیم با تولید مسئولانه و مشارکت در پروژه‌های زیست‌محیطی، نقش خود را در حفظ طبیعت ایفا کنیم.»

سهیل اولادزاد مدیر اجرایی زیستبان درباره این رویداد به “سلامت نیوز” گفت:« ما در این رویداد 5 کارگاه آموزشی با موضوعاتی در حوزه محیط طبیعی و انسانی با حضور 14 غرفه نمایشگاهی از چهارده تشکل محیط زیستی برای تبادل تجربیات و عضوگیری تشکل های فعال استان و خارج از استان اجرا کردیم. علاوه بر این یکی از فعال ترین بخش های ما با حضور ۱۷۰ کودک و پنج بخش، بخش کودکان رویداد زیستبان بود که هدف، کنار هم قرار دادن بزرگسالان و کودکان با رویکرد محیط زیستی بود. در میز گفت وگوی ما فعالان محیط زیست و خبرنگاران در موضوعات مختلف از مطالبه گری تا حفاظت مشارکتی با هم به بحث و تبادل نظر پرداختند، مدیران حاضر در برنامه هم وارد این بخش شدند و به پرسشدها پاسخ دادند».

او افزود:« در بخش پایانی رویداد، شاهد روایت افرادی منتخب از اکوسیستم حفاظت محیط زیست روتین کشور بودیم. این اکوسیستم شامل فعالان محیط زیست، حفاظتگران حیات وحش، مدیران و سیاستگذاران، اهالی رسانه، هنرمندان و پژوهشگران بود.

هدف ما از برگزاری این برنامه و این دست برنامه ها ایجاد یک گفتمان نظام مند در خصوص حفاظت محیط زیست است و کنار هم قرار دادن این افراد از این بابت حائز اهمیت است که بتوانیم به یک هماهنگی مناسب در زمینه های مختلف حفاظت برسیم؛ الویت ها را بشناسیم و با هر نوع تفکری کنار هم قرار بگیریم نه روبه روی هم. هدف ما آموزش دادن است اول به خودمان و بعد به دیگران. زمانی که منظومه حفاظت محیط زیست ما نتواند حرف های خودش را بشنود نمیتوانیم انتظار داشته باشیم که جامعه حرف ما را بشنود و به آن اعتنا داشته باشد.»

فهم زیستی مهم ترین اصل حفاظت

در بخشی از رویداد زیستبان پیام شینا انصاری توسط ژیلا مهدی آقایی خوانده شد. در این پیام ضمن تبریک روز جهانی محیط زیست و تسلیت شهادت شهدید دیده بان، محیط بان خوزستانی تاکید شد :« امروز بیش از هر زمان دیگری آشکار شده که حل بحران های محیط زیستی، نه صرفا با ابزارهای فنی و ساختاری؛ بلکه با درک اکولوژیک عمیق و تحول در نگاه جامعه نسبت به زمین و زیست بوم ممکن خواهد بود. فهم زیستی و شناخت پیوندهای درهم تنیده میان انسان و طبیعت، سنگ بنای سیاست گذاری های پایدار و اقدامات موثر در این عرصه است.»

در بخش دیگری از این پیام با اشاره به اهمیت مشارکت عمومی در حفاظت از محیط زیست عنوان شد:« حفاظت، تنها یک انتخاب نیست؛ بلکه ضرورتی است تاریخی، اخلاقی و راهبردی. ظرفیت های مردمی، تشکل های غیردولتی، جوامع محلی، و جوانان آگاه بازوی رابردی حکمرانی محیط زیستی محسوب می شوند و بدون آنان، هیچ برنامه پایداری به سرانجام نخواهد رسید. سازمان حفاظت محیط زیست بر خود فرض می دارد که با نگاهی فراتر از ساختارهای اداری، بستری فراهم آورد که در آن، صدای مردم شنیده شود؛ دانش بومی تقویت شود و آگاهی زیست محیطی به فرهنگی پایدار بدل شود. ما از مردم می خواهیم تا تنها ناظر نباشند بلکه به بازیگران فعال در حفظ آب، خاک، هوا و تنوع زیستی تبدیل شوند. آموزش، اطلاع رسانی و فرهنگ سازی از وظایف ماست؛ اما اشراف، استمرار و نهادینه سازی این ارزش ها تنها با مشارکت عمومی میسر خواهد بود. آموزش، کلید این تغییر سیستمی است و جامعه را به زیست فهمی می رساند.»

در ادامه پیام شینا انصاری با تاکید بر اینکه فداکاری دو محیط بان شجاع مان، شهید مصدق و شهید دیده بان، اگرچه غم انگیز، اما یادآور این حقیقت است که مسیر حفاظت، نیازمند عزم جدی، حمایت نظام مند و صدای متحد همه ماست آمده است:« هفته محیط زیست امسال باشعار ” محیط زیست مطلوب، تعهد مسوولان و همراهی مردم” فرصتی است برای مرور این حقیقت مسلم و بنیادین که “هیچ مسوولی بی همراهی مردم موفق نخواهد بود و هیچ مطالبه ای بدون تعهد صادقانه مسوولان به سرانجام نخواهد رسید.”حفظ محیط زیست مام وطن در گرو تعهد و همراهی توامان مسوولان و مردم است. در این راستا، رویداد زیستبان با رویکرد آموزش محور و مشارکت گرا، یکی از اقدامات ارزشمندی است که با هدف ارتقای سواد اکولوژیکی جامعه و ایجاد بستر تعامل میان نهادهای مدنی و حاکمیتی برگزار شده است. این رویداد می تواند نقش موثری بر نهادینه سازی رویکرد پیشگیرانه در حفاظت از محیط زیست، ارتقای حکمرانی محیط زیستی، و تقویت سرمایه اجتماعی در این حوزه ایفا نماید. چنین رویدادهایی می توانند ابزار موثری در جهت حرکت نظام مند به سوی آینده ای مسوولانه تر برای طبیعت ایران باشند. امید دارم زیستبان بتواند با موجی از زیست بوم فهمی ملی و مسوولیت پذیری اجتماعی همراه باشد؛ مسیری که ما را به توسعه ای واقعی، پایدار و تراز تمدن ایرانی-اسلامی رهنمون سازد.»

اکوسیستم مدیریت محیط زیستی

محمدرضا کنعانی مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران یکی از سخنرانان زیستبان گفت:« همیشه ما در سازمان محیط زیست رویداد برگزار می کردیم؛ تشکل ها صندلی ها را پر می کردند؛ امروز تشکل ها خودشان این رویداد را برگزار کردند. ما در این رویداد هیچ نقش اجرایی نداشتیم و فقط در کنار فعالان و جامعه مدنی، قوت قلب آنها بودیم و کمک کردیم.»

او با اشاره به مفهوم اکوسیستم تاکید کرد :« می خواهم با توجه این مفهوم، به اصل مترقی 50 قانون اساسی اشاره کنم که حفاظت از قانون را یک وظیفه عمومی تلقی می کند و بر مبحث “عدالت بین نسلی” تاکید می کند. از نظر من اصل پنجاهم قانون اساسی، با یک تغییر رویکرد از مدیریت بالا به پایین و نگاه جزیره ای را تغییر داده است و بحث مدیریت مشارکتی ما را برای اکوسیستم مدیریتی می کند. به نظر من مبحث “اکوسیستم مدیریت محیط زیستی” راه نجات محیط زیست است که ما به مدیریت محیط زیست به عنوان یک اکوسیستم نگاه کنیم؛ یعنی یک سامانه اجتماعی است که هر فرد حقیقی و حقوقی در آن، نقشی دارد و این نقش ها به هم وابسته و موثر هستند و نمی توان آنها را از هم جدا کرد. ارتباط افراد در این اکوسیستم شفاف است و هیچ فرد یا نهادی، “حاکم مطلق” یا “پاسخگوی مطلق” نیست. در مدیریت اکوسیستم مدیریت محیط زیست، تصمیم ها از بالا به پایین تحمیل نمی شود بلکه در یک شبکه مشارکتی تولید می شود؛ آنهم نه بر اساس قدرت؛ بلکه بر اساس اعتماد، گفت وگو و همکاری بلندمدت.»

حفاظت مشارکتی

مهدی تیموری رییس سابق پارک ملی گلستان یکی دیگر از سخنرانان بود. او با اشاره به اینکه پوشیدن لباس محیط بانی مسوولیت بزرگی است و اسم محیط بانی حرمت دارد گفت:« واقعیت این است که ما محیط بان ها هر چه داریم برای حفاظت می گذاریم؛ بالاتر از جان دیگر چیست؟ محیط بان ها آنرا نیز گذاشته اند برای حفاظت؛ ما بیشتر از جان خودمان، وطن را دوست داریم و برای حفظ تنوع زیستی و حفاظت از گونه ها آنرا تقدیم می کنیم.»

او تاکید کرد:« ما بلد هستیم چگونه حفاظت کنیم و به اهدافی که سازمان محیط زیست تعریف کرده برسیم؛ اما واقعیت این است که هزینه های مالی و جانی بالایی در بحث محیط بانی وجود دارد که می توان با “مدیریت تعارض” آنرا کاهش داد. هر چند حفاظت کار سخت و پیچیده است؛ اما شدنی است.»

تیموری که از مدیران موفق در عرصه حفاظت مشارکتی در کشور است افزود :« سازمان حفاظت محیط زیست باید مسائل اقتصادی-اجتماعی را در بحث حفاظت از تنوع زیستی در نظر بگیرد. نمی توان بدون در نظر گرفتن اقتصاد جوامع محلی و مشارکت دادن آنها در حفاظت، وظیفه حفاظت را به درستی به انجام رساند. اگر بدنه دولت و سازمان در کنار دانشگاه، سمن ها و دانش بومی یعنی مردم دست به دست هم بدهند می توان حفاظت درست و موثری را شکل داد.»

رییس سابق پارک ملی گلستان درباره رویداد زیستبان گفت:« امروز در رویداد زیستبان دیدیم که استان مازندران در بحث مشارکت نهادهای مدنی بسیار قوی عمل کرده است. واقعا باید این میدان داده شود؛ من به عنوان محیط بان به تنهایی نمی توانم با این امکانات کار حفاظت را پیش ببرم؛ درهیچ جای دنیا هم نمی شود.»

تیموری با اشاره به اینکه یکی از شاخص های ارزیابی مدیریتی یک زیستگاه، افزایش “گونه های شاخص” است و برای اینکه بتوانیم جمعیت حیات وحش پایدار داشته باشیم باید مشارکت مردم را داشته باشیم، گفت:« ما در پارک ملی گلستان این را به خوبی تجربه کردیم. از سازمان دوستانی نشستند و یک “شورای راهبری” تشکیل شد. مدیران کل محیط زیست و سمن ها و سیاسیون سه استان گلستان، خراسان شمالی و سمنان در این شورا حضور داشتند؛ اما مهم تر از همه، اعضای جامعه محلی بودند که در شورای راهبری حضور داشتند. من به عنوان رییس پارک ملی گلستان وقتی می دیدم که جامعه محلی و کنشگر به راحتی در جلسه کنار استاندار می نشیند و مردم به ایشان دسترسی دارند، انگیزه پیدا می کردم و این کمک بزرگی به ما محیط بانان بود. می توان با این گونه راهکارها موفقیت های بزرگی را در حفاظت کسب کرد که ما در پارک، کسب هم کردیم و جمعیت حیات وحش از 3500 تا به بالای 12 هزارتا رسید. اما این روند باید پایدار و مستمر باشد که متاسفانه نبود و بسیاری از روش های مفید به راحتی حذف شدند. البته اکنون با ورود دانشگاه و استادان بزرگ حوزه حیات وحش، قرار است با شکل بهتری ادامه یابد.»

رییس سابق پارک ملی گلستان تاکید کرد:« در امر حفاظت باید از مردم کمک بگیریم و در آن صورت می توانیم یوزپلنگ آسیایی را از انقراض نجات دهیم؛ میش مرغ و هوبره را نجات دهیم. فقط اجازه بدهند سازمان در بحث استخدامی و به کارگیری نیرو برنامه داشته باشد و محیط بان ها را از بین افراد باانگیزه و علاقمند به محیط زیست انتخاب کند.»

در بخش های مختلف رویداد سبز “زیستبان” 5 کارگاه آموزشی با موضوعاتی در حوزه محیط طبیعی و انسانی با حضور 14 غرفه نمایشگاهی از 14 تشکل محیط زیستی برای تبادل تجربیات و عضوگیری تشکل های فعال استان و خارج از استان برگزار شد.

همچنین یکی از فعال ترین بخش های این رویداد با حضور ۱۷۰ کودک و 5 بخش، بخش کودکان رویداد زیستبان بود که هدف، کنار هم قرار دادن بزرگسالان و کودکان با رویکرد محیط زیستی بود.

در میزهای گفت وگوی زیستبان، فعالان محیط زیست و خبرنگاران، در موضوعات مختلف از مطالبه گری تا حفاظت مشارکتی با هم به بحث و تبادل نظر پرداختند، مدیران حاضر در برنامه هم وارد این بخش شدند و به پرسش ها پاسخ دادند».

در بخش پایانی رویداد زیستبان نیز شاهد روایت افرادی منتخب از اکوسیستم حفاظت محیط زیست روتین کشور بودیم. این اکوسیستم شامل فعالان محیط زیست، حفاظتگران حیات وحش، مدیران و سیاستگذاران، اهالی رسانه، هنرمندان و پژوهشگران بود

منبع خبر