رفت‌وآمدهای دنباله‌دار تهران و مسکو؛ پشت پرده سفرهای لاریجانی و نماینده پوتین چیست؟

به گزارش اقتصادآنلاین، سفر یک روزه علی لاریجانی به مسکو و بعد، سفر نماینده ولادیمیر پوتین به تهران به فاصله چهار روز، گمانه‌زنی‌های زیادی را درباره اهمیت و پشت پرده این سفر‌ها مطرح کرده است.

آن‌هم درست در روز‌هایی که روسیه و چین با فعال‌شدن اسنپ‌بک و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران مخالفت کردند و مسکو در اوج تقابل با اروپا و آمریکا قرار دارد.

هرچند که اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت خارجه گفته که این سفر‌ها «در چارچوب مشورت‌های معمول» بوده و ربطی به موضوعاتی مثل میانجی‌گری بین ایران و آمریکا ندارد.

میانجی‌گری یا مشورت عادی؟

سخنگوی وزارت خارجه، در نشست خبری امروز تأکید کرد که تماس‌ها و مشورت‌های تهران با دوستان منطقه‌ای و قدرت‌های بزرگ «به‌صورت مستمر و در سطوح مختلف» ادامه دارد. سخنان بقائی واکنشی به شایعات درباره نقش روسیه در میانجی‌گری میان ایران و آمریکا بود.

با این حال، سفر ناگهانی و تقدیم نامه مقام معظم رهبری به پوتین، احتمالا آنطور که سخنگوی وزارت خارجه گفته در چارچوب «مشورت عادی» قرار نمی‌گیرد.

پیش‌تر پوتین نیز گفته بود که اسرائیلی‌ها به او گفتند که تمایلی به رویارویی دوباره با ایران ندارند. این سخنان باعث شد تا برخی از روسیه به عنوان یکی از ظرفیت‌های میانجی‌گری برای کاهش تنش نام ببرند. هرچند برخی دیگر نیز تنش فعلی در روابط ایران و غرب را به سود منافع راهبردی روسیه می‌دانند.

پاسخ نامه پس از چهار روز؟

اینکه لاریجانی در سفر خود به مسکو شخصا با رییس‌جمهور روسیه دیدار کرده و نامه مقام معظم رهبری را به او داده، نشان از اهمیت این سفر ناگهانی و پیام حامل آن دارد. چراکه قاعدتا لاریجانی باید با مقامی در رده مشابه خود دیدار می‌کرد.

نکته دیگر اینجاست که پس از این سفر، امروز نماینده ویژه پوتین در امور سوریه نیز به تهران آمد و قرار است با لاریجانی و مقامات مرتبط وزارت خارجه دیدار کند. دیدار با دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، چهار روز پس از حضور او در روسیه این گمانه را به وجود می‌آورد که نماینده پوتین ممکن است حامل پاسخ او به نامه مقام معظم رهبری باشد.

با این حال، سخنگوی وزارت خارجه با تاکید بر اینکه نماینده پوتین در امور سوریه به تهران سفر کرده تلاش کرد تا آن را هم مثل سفر لاریجانی «عادی» جلوه دهد.

چرا روسیه نمی‌تواند میانجی تهران و واشنگتن باشد؟

این احتمال که روسیه ممکن است نقش میانجی یا حداقل کانال گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیمی بین تهران و دیگران باشد، همچنان مطرح است. اگرچه سخنگوی وزارت خارجه ایران این ادعا را رد کرده است. به طور کلی نیز با وجود جنگ اوکراین، به نظر می‌رسد که روسیه ظرفیت چندانی برای میانجی‌گری بین تهران و واشنگتن را ندارد.

از سوی دیگر، به نظر می‌رسد گفت‌و‌گو‌ها بین ایران و آمریکا از کانال‌های دیگری در جریان است. اسماعیل بقائی نیز این موضوع را تایید کرده و گفته که گفت که «تماس‌ها بین ما و طرف مقابل با واسطه ادامه دارد ولی این به معنای این نیست که وارد مذاکره شده‌ایم.»

همزمان لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال نیز مدعی شد که ایران و آمریکا تماس‌هایی با میانجی‌گری مصر برقرار کردند.

پیش از این، استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ نیز مدعی شده بود که ایران برای مذاکره با آمریکا تماس برقرار کرده است.

مقابله با تحریم‌ها در دستور کار تهران و مسکو؟

مسائل مربوط به انرژی، سازوکار‌های دورزدن تحریم‌ها و حفظ یا توسعه کانال‌های امنیتی و اقتصادی-تجاری با روسیه از دیگر زمینه‌هایی است که می‌تواند در دستور کار بوده باشد. به‌ویژه با تشدید بسته‌های تحریمی غرب و فشار بر صادرات انرژی روسیه و ایران، تهران بدنبال راه‌هایی برای هم‌افزایی اقتصادی و کاهش پیامد‌های اسنپ‌بک و فشار تحریم است.

با این همه، تا زمانی که جزییاتی از این سفر‌ها و پیام‌ها منتشر نشود، نمی‌توان با قطعیت درباره پیامد‌های آن سخن گفت.

هرچند مجموعه شواهد نشان می‌دهد تهران و مسکو اکنون در حال بازتنظیم روابط راهبردی خود در زمینه‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی هستند.

منبع خبر