دعوا بر سر ساعت شروع درس

به گزارش سلامت نیوز به نقل از شرق، زنگ مدرسه یک ساعت زودتر به صدا درمی‌آید؛ شش صبح شروع کار است و یک ظهر پایان. درست مانند اداره‌های دولتی. «مدارس دولتی و غیرانتفاعی موظف‌اند از ساعت شش صبح شروع به کار کنند و تا ساعت 13 ظهر فعالیت‌شان تمام شود»؛ این بخشی از اطلاعیه آموزش و پرورش است که بیست‌ودوم اردیبهشت‌ماه منتشر شد. طبق این دستورالعمل که باید به شکل ضربتی در مدارس اجرا شود تا دانش‌آموزان هم بخشی از مشکل ناترازی انرژی کشور را به دوش کشند، اما ماجرا فقط به اینجا ختم نمی‌شود.

به گفته والدین و معلم‌ها، کودکان باید از پنج صبح برای رفتن به مدرسه آماده شوند که این تغییر ساعت، فشار روانی و جسمی برای آنها همراه دارد. با این حال بسیاری از کارشناسان تأکید دارند ساعت آموزش باید با فیزیولوژی کودکان هماهنگ باشد. در چنین تصمیم‌هایی طبق کنوانسیون حقوق کودک، مصالح عالیه کودکان در نظر گرفته نمی‌شود. همچنین براساس گفته‌های معلمان و کادر مدارس در این ساعت روز، آموزش‌پذیری کودکان بسیار پایین خواهد بود که بر افت تحصیل اثر مستقیم خواهد داشت.

به باور این متخصصان، چنین تصمیم‌های نسنجیده‌ای به‌جای آنکه کودکان را به تحصیل مشتاق‌تر کند، آنها را دلزده و بی‌انگیزه‌تر می‌کند؛ موضوعی که حتی برای کادر مدرسه هم دشواری‌های خاص خود را به همراه آورده و برخی از آنها  می‌گویند با این تغییر ساعت، کادر مدرسه باید از یک ساعت قبل، یعنی پنج صبح در مدرسه حاضر باشد و با این حساب باید چهار صبح برای رسیدن به مدرسه راه بیفتند که برای بسیاری غیرممکن است.

از طرفی‌ طی این سال‌ها، بارها به وزارتخانه پیشنهاد شده ساعت آموزش کودکان باید کمی دیرتر از 7:30 صبح شروع شود که آموزش‌پذیری مؤثرتری انجام شود، اما نه‌تنها این اتفاق به دلایل مختلف رخ نداده، بلکه حالا مدارس از ساعت زودتری باید شروع به فعالیت کنند. این تصمیم‌گیری‌ها منجر به نگرانی کارشناسان و متخصصان حوزه آموزش شده که باور دارند به‌جای کاهش بحران‌های سیستم آموزشی، هر روز به اشکال مختلف به آن افزوده می‌شود.

در همین زمینه سخنگوی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده: «قطعا بازشدن مدارس در ساعت شش صبح برای بسیاری از خانواده‌ها دشوار است، اما باید بپذیریم که شرایط انرژی در کشور عادی نیست و همه ما باید برای مدیریت بهتر این وضعیت، با یکدیگر همراهی کنیم و هیچ مدرسه‌ای اجازه ادامه فعالیت بعد از ساعت 13 را ندارد». اما پیرو این تصمیم و صحبت‌های سخنگوی آموزش و پرورش، نقدهایی به نادیده‌گرفتن توان روانی و جسمی کودکان مطرح شده و نایب‌رئیس مجلس از دولت خواستار تجدیدنظر در تغییر ساعت شروع مدارس شده و گفته این تغییر ساعت به‌شدت مورد اعتراض مردم است.

استیصال مدرسه

مدیر و معلم و معاون، همه از تغییر ساعت مدارس انتقاد دارند. آنها از کاهش میزان یادگیری دانش‌آموزان در ساعت‌های شروع فعالیت در کلاس درس می‌گویند که حالا با این تصمیم ضربتی اوضاع‌ وخیم‌تر هم می‌شود. از طرفی اعلام می‌کنند برای شروع کار مدارس در شش صبح، کادر مدرسه باید از یک ساعت قبل در مدرسه حضور داشته باشند که پنج صبح است. این یعنی حدود چهار صبح باید به سمت مدرسه حرکت کنند، بنابراین  بسیاری از مدارس زیر بار این تصمیم نرفته‌اند و مانند روال قبل به کارشان ادامه می‌دهند که البته با چالش‌هایی هم همراه شده‌اند.

یکی از معاون‌های آموزشی متوسطه اول در مدرسه‌ای دولتی و پسرانه در شهریار، برای «شرق» توضیح می‌دهد: «به طور کلی دانش‌آموزان معمولا تا ساعت 9 صبح در کلاس‌ها خواب‌آلود هستند. درحالی‌که اگر از شش صبح سر کلاس بنشینند، راندمان‌شان برای آموزش‌پذیری کمتر هم می‌شود. برنامه شروع کار مدارس از شش صبح برای ما چالش‌هایی داشته است. وقتی به ما اطلاع داده شد، تنها یک تا دو ساعت زمان داشتیم تا یک تصمیم درست بگیریم. این تصمیم می‌تواند از یک طرف اولیا را برای رفت‌وآمد با راننده‌های سرویس دچار چالش‌ و از طرفی تنظیم خواب دانش‌آموزان را خراب کند.

این تغییر ساعت تأثیرات منفی خواهد داشت. به ما گفتند ساعت کار از شش تا ۱۰ صبح و شیفت بعدی هم از 10:30 تا یک بعدازظهر باشد. درحالی‌که ساعت آموزش در مدارس باید براساس فیزیولوژی کودکان در نظر گرفته شود. حتی برای کادر مدرسه هم سخت است. تصور کنید اگر قرار باشد مدارس شش صبح فعال شوند، پس کادر مدرسه باید از یک ساعت قبل در مدرسه حضور داشته باشد که با در نظر گرفتن مسیر رفت‌وآمد، واقعا برای بسیاری از همکاران دشوار است. در این روزهای پایانی سال تحصیلی که دانش‌آموزان استرس امتحان‌ها را دارند، چنین مسائلی مخرب است».

معلم دیگری که در مقطع متوسطه اول و دوم مدارس دخترانه در کرج کار می‌کند، این تغییر ساعت مدارس را اشتباه می‌داند و توضیح می‌دهد: «به‌ عنوان کادر مدرسه شاهدیم که بیشتر دانش‌آموزان در ساعت‌های اول کلاس خواب‌آلود هستند. الان با توجه به قدرت مدیران مدارس، هر مدرسه سلیقه‌ای عمل می‌کند و واقعا در چند روز پایان سال تحصیلی، چنین تصمیمی آن‌قدر ضروری بود که ما و خانواده‌ها را آشفته کنند؟ حتی سال قبل هم که امتحانات ساعت هفت صبح برگزار می‌شد، من اعتراض کردم، چون دانش‌آموزان باید از یک ساعت قبل در مدرسه حاضر می‌شدند و جدا از استرسی که تحمل می‌کنند، چطور می‌توانند در آن ساعت امتحان بدهند؟ طبق چیزی که ابلاغ شده باید بین ساعت شش تا 9 صبح امتحان هر دو شیفت برگزار شود که این آسیب‌زا خواهد بود.

در مدرسه ما این اتفاق نیفتاد ولی همکاران دیگرم که از چند روز قبل مجبور شده‌اند ساعت شش صبح کلاس درس را شروع کنند، از کیفیت پایین آموزش سر کلاس می‌گویند که بازدهی نخواهد داشت. در کشورهای دیگر معمولا ساعت آموزش بعد از 9 صبح شروع می‌شود، ولی ما به‌جای آنکه دیرتر شروع کنیم، زمان را زودتر هم اعلام کردیم. در آن ساعت خیابان‌ هم خلوت است و باید کودکان با همراهی یک نفر به مدرسه بروند».

سردرگمی والدین

مدارس بسیاری زیر بار این تصمیم آموزش و پرورش نرفته‌اند و مانند روال قبل، فعالیت می‌کنند. اما در بین آنها مدارس دیگری هم هستند که به والدین اعلام کرده‌اند دانش‌آموزان باید از شش صبح در مدرسه حاضر شوند و بیشتر والدین نگران‌اند که چنین برنامه‌ای سال بعد هم در مدارس اجرا شود. یکی از مادران جوان که پسرش کلاس سوم است، درباره این موضوع می‌گوید: «مدرسه پسرم نزدیک متروی شهرری است و هر روز خودم او را به مدرسه می‌برم، از پریروز مدرسه اعلام کرده همه پایه‌ها از شش صبح در مدرسه حاضر شوند و این بچه با خستگی و خواب‌آلودگی راهی مدرسه می‌شود. بچه را باید ساعت پنج صبح بیدار کنم تا صبحانه بخورد و آماده شود.

امروز صبح گریه می‌کرد و نمی‌خواست به مدرسه برود، اما چاره چیست؟ فقط سه، چهار روز دیگر باید به مدرسه برود که روزهای مهم آخر سال است. امیدوارم برای سال بعد چنین برنامه‌ای نداشته باشند. این ظلم به کودکان است». مادر دیگری که دخترهای دوقلو دارد و در یکی از مدارس محله گیشا تحصیل می‌کنند نیز همین نقدها را دارد: «دخترهای من کلاس پنجم‌اند و با اینکه خودم شاغلم، هر روز آنها را به مدرسه می‌برم. حالا با این شرایط باید دخترها را قبل از طلوع آفتاب بیدار کنم تا آماده مدرسه شوند. جالب آنکه کادر مدرسه هم منتقد این وضعیت است.

در گروهی که با والدین داریم مدرسه اعلام کرده که والدین شاغل می‌توانند فرزندانشان را ساعت شش به مدرسه بیاورد، ولی فعالیت مدرسه از همان ساعت قبلی یعنی 7 و ۳۰ دقیقه صبح، شروع می‌شود. در این شرایط بچه‌ها باید یک ساعت و نیم بیکار در کلاس درس بنشینند».

براساس نظر کارشناسان، ساعت آموزش کودکان باید دیرتر از هفت صبح باشد و حتی بارها در این مورد پیشنهادهایی به آموزش و پرورش داده شده که جدا از محدودیت‌های این وزارتخانه، مسائل مربوط به خانواده‌ها هم مانع آن شده است. با این حال محمدرضا نیک‌نژاد، عضو کانون صنفی معلمان، به همین موضوع اشاره می‌کند و  می‌گوید: «پژوهش‌های بسیاری نشان داده که هرچه ساعت شروع مدرسه دیرتر باشد، عملکرد معلم و یادگیری دانش‌آموز هم بیشتر خواهد شد.

بنابراین بسیاری از کشورها که سیستم آموزشی بهتری دارند، کلاس‌های درس مدارس را دیرتر شروع می‌کنند. در ایران هم سال‌هاست کارشناسان می‌گویند باید کلاس‌های درس مدارس دیرتر شروع به کار کند ولی گوشی برای شنیدن وجود ندارد. البته مسائل مختلفی وجود دارد که این امر تا حالا ممکن نبوده. با این حال اعلام شروع فعالیت مدارس از 6 صبح دیگر خیلی عجیب است. این تغییر ساعت فشار مضاعف برای مردم دارد و قطعا فشار جسمی، روانی و افت آموزشی کودکان را همراه خواهد داشت. البته مدارس بسیاری زیر بار این تغییر ساعت نرفته‌اند و مطابق قبل پیش می‌روند ولی اینکه چنین برنامه‌ای اجرا شود یک بحث است و اینکه باعث آشفتگی می‌شود بحث دیگر.

این تصمیم‌ها باعث بحران می‌شود. در آموزش و پرورش مخاطب ما افراد زیر 18 سال هستند که باید یک فضای آرام داشته باشند. در این مورد هم طی پیگیری‌هایی که کردم در برخی مدارس، والدین و دانش‌آموزان با حضور در ساعت شش صبح‌ مخالفت کرده‌اند. برخی مدارس هم خود مدیران مخالف بوده‌اند و به همین دلیل بیشتر مدارس مانند ساعت قبل فعالیت می‌کنند».

او ادامه می‌دهد: «با وجود ایجاد چنین چالش‌هایی، در نظر بگیرید که امسال 50 روز مدارس به دلایل مختلف تعطیل بوده‌اند و به قدر کافی بحران در حوزه آموزش داریم. همه جای دنیا باید فضای آموزشی در امن‌ترین شرایط خودش قرار گیرد تا چالشی برای کودکان پیش نیاید ولی ما تصمیم‌های مختلف کشور را در این حوزه دخیل می‌کنیم که همه آسیب برای کودکان و آموزش است».

‌کودکان برای آموزش‌پذیری به فضای روانی آرام و بدون چالش نیاز دارند. این در حالی است که تغییراتی مثل روند امتحانات، تعطیلی‌های پی‌درپی یا جابه‌جایی ساعت فعالیت مدارس می‌تواند آسیب‌هایی به ‌همراه داشته باشد. یکی از مهم‌ترین اثرات آن ایجاد اضطراب و افت تحصیلی خواهد بود که محیا واحدی، روان‌شناس و فعال حوزه کودک، در گفت‌وگو با «شرق» به آن اشاره می‌کند: «این طرح‌های ضربتی می‌تواند شوک بزرگی در حوزه آموزش باشد. آن‌هم در شرایطی که نزدیک به زمان امتحانات پایان ترم کودکان است و حساسیت بیشتری می‌طلبد.

اعمال این تغییرات می‌تواند منجر به افت تحصیلی دانش‌آموزان شود. سیاست‌گذاری‌های آموزشی باید به‌درستی مسائل روانی کودکان را در نظر بگیرد و کاملا سنجیده عمل کند. جدا از اینکه چنین طرحی درست یا نادرست است، باید برای هر تغییر مقدمه‌چینی در نظر گرفته شود تا پروسه آن طی شود. مثلا در تعطیلات تابستان دانش‌آموز، خانواده و کادر آموزش این آمادگی را پیدا کنند. در کل تغییرات حوزه آموزش باید تدریجی و ایجابی باشد، نه سلبی و دستوری». او ادامه می‌دهد: «در یک بررسی ساده مشخص می‌شود برای اجرای کار در این ساعت، بین مدارس وحدت رویه وجود ندارد که همین اضطراب دانش‌آموزان را بیشتر می‌کند.

در کل اجبارهایی که در فضای آموزش وجود دارد، می‌تواند کودکان را در بحث تحصیل دل‌زده کند. کودکان در آن ساعت با خواب‌آلودگی باید سر کلاس بنشینند و عملا معلم هم نمی‌تواند درس را به‌ طور جدی شروع کرده و باید چند ساعتی صبر کند تا دانش‌آموزان هوشیارتر شوند. کلاس درس باید برای کودکان خوشایند و جذاب باشد تا خودشان به سمت آموزش گرایش پیدا کنند، اما این روش برنامه‌ریزی، کودک را کاملا دل‌زده خواهد کرد. در این صورت مفهوم توسعه از نظر روانی و رشد از بین خواهد رفت. همه اینها منجر به نابسامانی خلقی در کودکان خواهد شد. ما پیش از این شاهد آمارهایی بودیم که افت تحصیل کودکان را نشان می‌داد که با این شکل مدیریت، نه‌تنها جلوی آن خسارت گرفته نمی‌شود، بلکه بیشتر هم خواهد شد».

برنامه‌هایی برخلاف کنوانسیون حقوق کودک

طبق قوانین جاری تمام تصمیمات مقام اجرائی و اداری باید براساس مصالح عالیه کودک باشد. در حالی که بسیاری از فعالان حقوقی حوزه کودک باور دارند تصمیماتی همچون تغییر ساعت مدارس، حتی در روزهای پایانی سال تحصیلی برخلاف کنوانسیون حقوق کودک خواهد بود. رضا شفاخواه، وکیل پایه‌یک دادگستری و عضو کانون وکلای مرکز که در حوزه کودکان فعال است، به این موضوع اشاره می‌کند و در گفت‌وگو با «شرق» توضیح می‌دهد: «این تغییر ساعت ادارات را برای کودکان هم تسری دادند در حالی که این موضوع برخلاف کنوانسیون حقوق کودکان است. ماده 3 کنوانسیون حقوق کودک تأکید می‌کند که تمام تصمیمات مقام‌های اجرائی و اداری باید بر اساس مصالح و منافع عالیه کودکان باشد.

بنابراین نباید تصمیمی گرفته شود که مصالح عالیه کودکان را به خطر بیندازد؛ یعنی باید یک وضعیت روانی و اجتماعی آرام و همراه با امنیت و آسایش برای تحصیل آنها وجود داشته باشد. اگر چنین شرایطی به وجود نیاید، بستر برای بازماندگی از تحصیل کودکان مهیا می‌شود. این تصمیم‌گیری هئیت دولت، مصداق بارز سوء‌رفتار نسبت به کودکان است. کودکان در این شرایط باید قبل از روشن‌شدن هوا راهی مدرسه شوند. در مواردی هم دانش‌آموز در آن ساعت به مدرسه رفته اما با درهای بسته مواجه شده. اینها سوء‌رفتار نسبت به کودکان است و اگر مرجع ملی حقوق کودک در ایران فعال بود، حتما به دولت تذکر می‌داد که این رفتار خلاف کنوانسیون حقوق کودک است؛ چون علاوه بر ایجاد اضطراب در آنها، امنیتشان را هم در خطر قرار می‌دهد. در آن ساعت روز، حتما باید با سرپرست یا والدین خود راهی مدرسه شوند. از طرفی باید بررسی شود که اساسا بدن کودکان کشش بیدارشدن در آن ساعت روز را دارد؟ طبق قانون این تغییر ساعت خلاف بوده و به هر ترتیب در بلندمدت چنین تصمیم‌هایی منجر به افزایش ترک تحصیل و افت تحصیلی کودکان خواهد شد».

منبع خبر