تغذیه سالم کودکان، مهم‌ترین سرمایه‌گذاری برای آینده

به گزارش سلامت نیوز به نقل از خبرگزاری مهر، هر سال در شانزدهم مهرماه، جهان به احترام کودکان لحظه‌ای درنگ می‌کند و روز جهانی کودک، روزی است برای یادآوری امید، مهربانی و آینده‌ای که در دستان کوچک کودکان شکل می‌گیرد، اما این آینده‌ی روشن، از همان روزهای نخست زندگی آغاز می‌شود، از نخستین جرعه‌ی شیر، از اولین تماس با آغوش مادر، و از تغذیه‌ای که پایه‌ی سلامت و رشد را می‌سازد.

از نخستین لحظه‌ای که نوزاد چشم به جهان می‌گشاید، هر جرعه شیر مادر، هر لمس آرام دست مادر و هر لبخند کوچک، پایه‌های سلامت و رشد او را می‌سازد و در ماه‌های اول، تغذیه درست نه تنها بدن، بلکه روح کودک را پرورش می‌دهد و پیوندی عمیق میان مادر و فرزند ایجاد می‌کند.

با ورود به دوران پس از شش ماهگی، کودک با دنیایی تازه از طعم‌ها روبه‌رو می‌شود؛ میوه‌های رنگارنگ، سبزی‌های تازه، غلات کامل و وعده‌های خانگی، هر قاشق غذا، گامی است در مسیر شکل‌گیری ذائقه سالم و عادت‌های غذایی درست. وقتی کودک پا به مدرسه می‌گذارد، صبحانه کامل، میان‌وعده‌های مغذی و تغذیه متعادل، کلید انرژی، تمرکز و یادگیری او خواهد بود؛ مسیری که از نوزادی آغاز شده و آینده‌ای سالم و پویا برای او رقم می‌زند.

شیر مادر سیستم ایمنی را تقویت می‌کند، رشد مغز را بهبود می‌بخشد و پیوند عاطفی میان مادر و فرزند را عمیق‌تر می‌سازد و کارشناسان تأکید می‌کنند؛ تغذیه با شیر مادر در شش ماه نخست زندگی، بهترین هدیه‌ای است که می‌توان به کودک بخشید.اما ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود و از شش‌ماهگی به بعد، کودک با دنیای جدیدی از طعم‌ها روبه‌رو می‌شود و پوره‌ی میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات ساده و غذاهای خانگی.

هر قاشق کوچک غذا، سفری تازه است

تغذیه سالم در سال‌های کودکی، نه‌تنها رشد جسمی را تضمین می‌کند، بلکه هوش، تمرکز، و خلق‌وخوی کودک را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و کودکانی که صبحانه‌ی کامل می‌خورند، در مدرسه فعال‌ترند؛ کودکانی که به جای نوشیدنی‌های صنعتی آب و شیر می‌نوشند، در بزرگسالی سالم‌تر خواهند بود.

تغذیه با شیر مادر، نخستین و بهترین انتخاب برای سلامت نوزاد

از نخستین لحظه‌ای که نوزاد چشم به جهان می‌گشاید، تغذیه با شیر مادر بهترین و طبیعی‌ترین راه برای آغاز زندگی سالم اوست و شیر مادر نه‌تنها کامل‌ترین منبع تغذیه برای نوزاد است، بلکه پیوندی عمیق میان مادر و فرزند ایجاد می‌کند؛ پیوندی که بر پایه‌ی عشق، آرامش و امنیت شکل می‌گیرد.

سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند تماس پوست مادر و نوزاد بلافاصله پس از تولد و تغذیه از پستان مادر در ساعت نخست زندگی انجام شود و این کار فواید متعددی دارد؛ از ایجاد ارتباط عاطفی و تداوم شیردهی گرفته تا کاهش خطر مرگ‌ومیر نوزادان در ماه‌های ابتدایی زندگی است و پژوهش‌ها نشان می‌دهد که این اقدام ساده می‌تواند سالانه جان بیش از یک میلیون نوزاد را در سراسر جهان نجات دهد.

به مناسبت «روز جهانی کودک» اهمیت تغذیه با شیر مادر بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است و از این رو با «مژگان مظلوم مربی کشوری مشاور شیردهی و ترویج تغذیه با شیر مادر» به گفتگو پرداختیم؛

مژگان مظلوم مربی کشوری مشاور شیردهی و ترویج تغذیه با شیر مادر، تاکید کرد: تغذیه با شیر مادر از بدو تولد، بهترین و مناسب‌ترین انتخاب برای رشد و سلامت نوزاد است.

فواید تماس پوست با پوست و تغذیه در ساعت اول تولد

وی با اشاره به توصیه سازمان جهانی بهداشت گفت: تغذیه با شیر مادر، تماس پوست با پوست مادر و نوزاد بلافاصله پس از تولد و اولین تغذیه از پستان مادر ظرف ساعت اول، فواید بسیاری از جمله ایجاد ارتباط عاطفی مادر و نوزاد، شروع و تداوم شیردهی و کاهش خطر مرگ‌ومیر کودکان دارد و این اقدام می‌تواند سالانه از مرگ یک میلیون نوزاد جلوگیری کند.

مظلوم در ادامه به برخی باورهای غلط در جامعه اشاره کرد و گفت: برخی تصور می‌کنند که تغذیه با شیر مادر باعث زردی نوزاد می‌شود. این در حالی است که ماده بتاکاروتن موجود در آغوز که عامل رنگ زرد آن است، پیش‌ساز ویتامین A بوده و نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی و محافظت از نوزاد دارد. در واقع، عدم تغذیه صحیح با شیر مادر و تخلیه ناکافی شیر از پستان می‌تواند عامل زردی باشد.

مزایای شیر مادر در مقابله با بیماری‌ها و پیشگیری از مشکلات آینده

وی با بیان تفاوت‌های تغذیه با شیر مادر و شیر خشک اظهار داشت: شیر مادر به دلیل وجود سلول‌های زنده، آنتی‌بادی‌ها و عوامل ایمنی، نوزاد را در برابر بیماری‌هایی مانند اسهال، عفونت‌های تنفسی و گوش میانی محافظت می‌کند. همچنین، تغذیه با شیر مادر خطر چاقی، دیابت نوع ۲ و بسیاری از بیماری‌های دیگر را حتی تا سنین بزرگسالی کاهش می‌دهد.

مظلوم افزود: فواید شیر مادر فقط برای شیرخوار نیست؛ مادران شیرده نیز از مزایای بسیاری برخوردار می‌شوند، از جمله کاهش خطر کم‌خونی، سرطان‌های پستان و تخمدان، پوکی استخوان همچنین مادرانی که به فرزند خود شیر می‌دهند از ارتباط عاطفی قوی‌تری با او برخوردارند، خواب بهتری دارند و کمتر دچار افسردگی می‌شوند.

تغذیه سالم کودکان؛ از شیر مادر تا صبحانه کلاس اولی‌ها

بعد از ماه‌های ابتدایی زندگی، تغذیه کودک کم‌کم تنوع پیدا می‌کند و یادگیری عادات غذایی سالم آغاز می‌شود و وعده‌های غذایی شامل میوه، سبزی، غلات و پروتئین‌های سالم پایه سلامت کودک را شکل می‌دهند. عادت‌های غذایی که از دوران خردسالی شکل می‌گیرند، تا بزرگسالی اثرگذار خواهند بود و بر رشد ذهنی، انرژی و عملکرد کودک در محیط‌های آموزشی تأثیر می‌گذارند.

صبحانه کامل؛ کلید انرژی کودکان دبستانی

با آغاز دوران مدرسه، اهمیت تغذیه سالم بیشتر می‌شود. صبحانه کامل پایه انرژی، تمرکز و یادگیری کودکان است و کودکان دبستانی به ویژه کلاس اولی‌ها، شب‌ها بین ۸ تا ۹ بخوابند تا صبح بتوانند صبحانه‌ای شامل نان، پنیر، گردو و یک لیوان شیر میل کنند. عدم مصرف صبحانه، می‌تواند باعث کاهش انرژی، افت یادگیری و بی‌حوصلگی کودک شود.

میان‌وعده سالم در مدرسه و عادت های غذایی کودکان

میان‌وعده‌هایی که کودکان با خود به مدرسه می‌آورند، باید سالم و مغذی باشند. یک لقمه سالم می‌تواند شامل نان و پنیر، فیله مرغ یا گوشت کم‌چرب، یک تا دو واحد میوه و شیر استریل باشد. این نوع شیر به دلیل بسته‌بندی استریل، قابل نگهداری طولانی است و پس از باز شدن نیز تا یک یا دو روز در یخچال سالم می‌ماند.

مصرف خوراکی‌های آماده و ناسالم مانند سوسیس، کالباس، فست‌فود، کیک، شکلات و نوشابه برای کودکان توصیه نمی‌شود. بسیاری از کشورها مانند امارات، عرضه مواد غذایی مضر در مدارس را محدود کرده‌اند تا سلامت دانش‌آموزان تضمین شود.

پیشگیری از بیماری‌های مزمن از دوران کودکی

از این رو برای بررسی تغذیه کودکان در مدارس با «آزیتا حکمت‌دوست، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی» به گفتگو پرداختیم؛

حکمت دوست با تأکید بر اهمیت هرم غذایی کودک گفت: هرچند هرم غذایی سالم برای همه سنین کاربرد دارد، اما نسخه مینیاتوری آن برای کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌تواند سلامت طولانی‌مدت آنها را تضمین کند.

وی توضیح داد: قاعده هرم غذایی کودکان را غلات کامل تشکیل می‌دهد؛ موادی مانند برنج قهوه‌ای، کینوا، بلغور گندم و جو. استفاده از غلات کامل از دوران کودکی نه تنها باعث عادت ذائقه کودک به این مواد مفید می‌شود، بلکه خطر بروز بیماری‌های مزمن غیر واگیر، به ویژه سرطان‌های دستگاه گوارش مانند سرطان کلون را کاهش می‌دهد.

سبزیجات و میوه‌ها؛ شکل‌دهنده ذائقه سالم در کودکی

حکمت‌دوست درباره اهمیت مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه افزود: هرچه کودک زودتر با این مواد غذایی آشنا شود، ذائقه او شکل می‌گیرد و در بزرگسالی از مصرف آنها اجتناب نمی‌کند و می‌توان از یک سالگی با تکه‌های کوچک یا رنده شده میوه و سبزی، همراه با ماست یا سوپ، کودک را به مصرف آنها عادت داد. این گروه غذایی سرشار از فیبر، ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز بدن است.

وی ادامه داد: مصرف پروتئین‌ها مانند گوشت، مرغ، ماهی و حبوبات برای رشد قد و سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها ضروری است. همچنین لبنیات، به ویژه ماست و پنیر، علاوه بر تأمین پروتئین و کلسیم، می‌توانند میکروب‌های مفید روده را تقویت کرده و به سلامت عمومی کودک کمک کنند.

این متخصص تغذیه تأکید کرد: رژیم غذایی متعادل و متنوع، که شامل غلات کامل، سبزیجات و میوه‌های تازه، پروتئین‌ها و لبنیات باشد، از مهم‌ترین عوامل پیشگیری از بیماری‌ها و تضمین رشد سالم کودکان است. والدین باید توجه داشته باشند که عادت‌های غذایی سالم باید از همان دوران کودکی شکل بگیرد تا در بزرگسالی ادامه پیدا کند.

حال کمبود ویتامین D و کم‌خونی در دانش‌آموزان ادامه دارد و طرح مکمل‌یاری مدارس با هدف پیشگیری از کم‌خونی و کمبود ویتامین D برای دانش‌آموزان بیش از ۱۵ سال است که اجرا می‌شود. با وجود برنامه‌های مکمل‌آهن هفتگی و ویتامین D ماهانه، هنوز حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد دانش‌آموزان دختر کم‌خون و نزدیک به ۵۰ درصد دچار کمبود ویتامین D هستند.

مشکلاتی مانند توزیع ناکافی مکمل‌ها، محدودیت اعتبارات و عدم تمایل برخی دانش‌آموزان به مصرف آنها، مانع پوشش کامل برنامه شده است. اقدامات آموزشی برای مدیران مدارس و تأمین منابع مالی در حال انجام است تا کیفیت اجرای این طرح بهبود یابد.

احمد اسماعیل‌زاده، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، گفت: طرح مکمل‌یاری مدارس با هدف پیشگیری از کم‌خونی و کمبود ویتامین D بیش از ۱۵ سال است که اجرا می‌شود. در این برنامه، مکمل آهن هفتگی برای دانش‌آموزان دختر متوسطه و ویتامین D ماهانه برای دانش‌آموزان بالای ۱۲ سال توزیع می‌شود.

به گفته وی؛ با وجود اجرای برنامه و غنی‌سازی آرد با آهن و اسید فولیک، هنوز حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد دانش‌آموزان دختر کم‌خون و نزدیک به ۵۰ درصد دچار کمبود ویتامین D هستند. مشکلات اصلی شامل توزیع ناکافی مکمل‌ها، محدودیت اعتبارات و مقاومت برخی مدیران مدارس یا دانش‌آموزان نسبت به مصرف آنهاست.

برای رفع مشکلات، برگزاری جلسات آموزشی برای مدیران مدارس و تأمین منابع مالی لازم در دستور کار قرار دارد تا پوشش کامل برنامه و تأثیرگذاری آن بهبود یابد اما این طرح با وقفه هایی روبه رو می شود و در سال هایی شاهد عدم توضیع مکمل ها در مدارس هستیم که این موضوع نیازمند راهکار هایی جدی است.

تغذیه سالم کودکان، از شیر مادر در روزهای نخست زندگی تا وعده‌های متنوع مدرسه، پایه‌ای‌ترین عامل رشد، سلامت و پیشگیری از بیماری‌های مزمن است. هرچند طرح‌های مکمل‌یاری مانند توزیع آهن و ویتامین D در مدارس قدم‌های مهمی برای جبران کمبودها محسوب می‌شوند.

مشکلاتی همچون توزیع ناکافی، محدودیت منابع و مقاومت برخی مدیران و دانش‌آموزان نشان می‌دهد که هنوز راه طولانی برای تضمین پوشش کامل و تأثیرگذاری واقعی این برنامه وجود دارد و ایجاد آگاهی والدین و مدیران، تأمین منابع مالی پایدار و پیگیری مستمر، شرط اصلی موفقیت در تحقق سلامت کودکان و آینده‌ای سالم برای نسل‌های بعدی است.

منبع خبر