افتخاری در ایمن سازی کودکان ایرانی

به گزارش سلامت نیوز، پوشش واکسیناسیون در ایران بالای 98 درصد است؛ این فراگیری در ایمن‌سازی سالانه از مرگ و میر تعداد بالایی از کودکان جلوگیری می‎کند.

واکسیناسیون یک پیشگیری سطح اول محسوب می‌شود که علاوه‌ بر فرد از جامعه نیز حفاظت می‌کند. در حال حاضر 24 سال است که هیچ موردی از بیماری فلج اطفال در کشور رخ نداده، بیماری کزاز نوزادی حذف شده، موارد بیماری دیفتری به صفر نزدیک شده و بیماری‌های سرخک و سرخجه هم در مرحله حذف قرار دارند اما به گفته معاون بهداشت وزارت بهداشت، ایران در مجاورت کشورهایی مانند افغانستان و پاکستان و عراق است که به دلایل مختلف سطح خدمات بهداشت عمومی و واکسیناسیون ضعیف دارند، به همین دلیل تنها راه حفظ سلامت کودکان کشور، تأمین پوشش واکسیناسیون در بالاترین حد ممکن است.

دکتر سیدمحسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت و درمان وزارت بهداشت با اشاره به سابقه طولانی مدت واکسیناسیون عمومی کشور می‌گوید: «ایران سابقه طولانی در واکسن دارد، 20 سال بعد از کشف و معرفی واکسن آبله به دنیا این واکسن در بخش‎هایی از ایران به کودکان تزریق شد. در دوره قاجار برنامه واکسیناسیون آبله به طور وسیع‎تری پیگیری و این مسیر ادامه داشت تا اینکه در آستانه پیروزی انقلاب عملاً بیماری آبله در ایران ریشه‌کن شد‎ و اطلاعیه جهانی ریشه‌کنی آبله هم در سال 1979 به تأیید سازمان جهانی بهداشت رسید. اما برنامه سراسری واکسیناسیون به شکل جامع از سال 1363 در کشور با روی ‎کار آمدن شبکه بهداشت خدمات درمانی متحول شد.»

 اولین برنامه خانه‌های بهداشت، توسعه واکسیناسیون سراسری، دسترسی آسان برای همه مردم در مناطق برخوردار، کم‎برخوردار، شهری و روستایی بود. دکتر زهرایی با بیان اینکه در سال اول اجرای برنامه، پوشش پایین داشتیم، توضیح می‎دهد: «سال اول فقط توانستیم حدود34 درصد بچه‎ها را پوشش دهیم، اما با تبلیغات گسترده در فضای عمومی جامعه و توسعه زیرساخت‎ها، جذب نیروی انسانی آموزش‌دیده اعم از به‌ورز و حمایت همه‌جانبه، توانستیم به سرعت به پوشش بالای 95 درصد در گروه هدف برسیم. طی سال‎های گذشته هم بین 98 تا 99 درصد گروه هدف را پوشش دادیم که در دنیا کم‌نظیر است.»

یکی از اهداف سازمان جهانی بهداشت این است که همه کشورهای دنیا بتوانند، با زدن نوبت سوم واکسن‎های حاوی دیفتری مثل واکسن پنجگانه‎ای که ما می‏‌زنیم، حداقل به 90 درصد در سطح کشورشان برسند. رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت در این‎باره می‎گوید: «با مقایسه عملکرد پوشش واکسیناسیون ایران با کشورهای دیگر به جرأت می‌توان گفت جزو کشورهای موفق در واکسینه کردن کودکان، با پوشش بالای 98 درصد هستیم. گاهی تصور می‌شود ایمن‌سازی فقط در کشورهای فقیر و ضعیف پوشش مناسب ندارد، اما با بررسی سایت سازمان بهداشت جهانی در مورد پوشش واکسیناسیون کشورها درمی‎یابیم، کشورهای توسعه‌یافته غربی مثل سوئد، آلمان، فرانسه، انگلستان و کانادا هم پوشش واکسیناسیون‎شان کمتر از 95 درصد است و عملکرد خوب ایران افتخار نظام سلامت است که با همراهی خوب مردم ممکن شد.»

دیگر خبری از فلج اطفال نیست

در کنار نظام مراقبتی که برای پایش موارد مشکوک بیماری در سراسر کشور برقرار شد، در زمینه واکسیناسیون، ایران دستاوردهای بسیاری کسب کرد که مهم‌ترین آنها ریشه‌کنی فلج اطفال است.

دکتر زهرایی توضیح می‎دهد: «قبل از انقلاب، سالانه چندهزار مورد فلج اطفال داشتیم که آسیب بسیاری به سلامت کودکان وارد می‎کرد، اما با واکسیناسیون وسیع و انجام موارد کنترلی توانستیم بیماری را در کشور پاک کنیم و نزدیک به 24 سال است، این وضعیت در کشور حفظ شده و هیچ موردی از بیماری فلج اطفال ناشی از ویروس آن نداریم. این موفقیت ارزشمند در شرایطی به دست آمده است که در همسایگی کشورهایی مثل افغانستان و پاکستان قرار داریم، همسایگانی که پوشش واکسیناسیون مطلوبی ندارند و بالاترین ترددهای مجاز و غیرمجاز را از آنها داریم.»

طی سال‎های گذشته همیشه خطر ورود ویروس به کشور از کشورهای همسایه وجود داشته و دارد، اما گستردگی واکسیناسیون کودکان ایرانی باعث شده است، بچه‎ها در مقابل ورود مجدد بیماری ایمن بمانند. به گفته دکتر زهرایی، اوایل دهه 60 زمانی که واکسیناسیون گسترده هنوز شکل نگرفته بود، سه ونیم درصد جامعه مبتلا به ویروس هپاتیت B بودند و می‎توانستند به دیگران هم منتقل کنند و خودشان هم در معرض آسیب کبدی یا بیماری‎های ناشی از آن بودند. به دنبال برنامه‌های واکسیناسیون در سال‎های گذشته این میزان به کمتر از یک درصد در جامعه کاهش پیدا کرد که موفقیت بسیار بزرگی است که نقش مهمی در سلامت جامعه در مقابله با بیماری هپاتیتB دارد.

مرگ با کزاز؛ حفظ جان 100 هزار کودک با واکسن

او درمورد بیماری دیفتری هم می‎گوید: «دیفتری بیماری بسیار کشنده در سال‏‌های دور بود، اما اکنون شرایط طوری است که پزشکان هم این بیماری را به ندرت می‎بینند. یعنی از حدود 60 سال پیش که همه گیری‎های وسیع و مرگ و میربالایی در کودکان به واسطه ابتلا به دیفتری داشتیم حالا به جایی رسیدیم که این بیماری جزو بیماری‎های نادر شده است. یکی دیگر از دستاوردهای پوشش واکسیناسیون در کشور مربوط به ویروس سرخک است. در گذشته و در جمعیت 35 میلیونی کشور سالانه 250 هزار نفر مبتلا به سرخک می‎شدند و از این تعداد دو تا سه هزار کودک فوت می‎کردند، ولی در حال حاضر به مرحله‎ تأیید حذف ویروس بومی سرخک و سرخچه از سازمان بهداشت جهانی رسیدیم که نشان‌دهنده اثربخشی واکسیناسیون در کشور است.»

جلوگیری از مرگ کودکان در سطح دنیا هم قابل توجه است، به طوری که برآوردها در چهارسال گذشته نشان می‎دهد واکسیناسیون در سال توانسته است از مرگ حدود 4 میلیون کودک درجهان جلوگیری کند.

دکتر زهرایی درمورد هدفگذاری‎های سازمان بهداشت جهانی برای کاهش بیماری‌های واگیردار می‎گوید: «مقرر شده است، تا سال 2030 یعنی حدود 5 سال دیگر با واکسیناسیون از مرگ 5 میلیون کودک جلوگیری شود که یعنی یک میلیون جان دیگر می‌تواند با واکسن نجات پیدا کند. قبل از وسعت گرفتن واکسیناسیون در کشور، کزاز نوزادی از جمله بیماری‎هایی بود که به تنهایی عامل یک چهارم مرگ‎های نوزادی در آن سال‎ها معرفی می‌شد. اگر این بیماری کنترل نمی‎شد از یک میلیون تولد نوزاد، 7 هزار مرگ را رقم می‎زد. سال‎هاست که موارد مرگ ناشی از کزاز نوزادی سالانه یک یا دو مورد است. در این سال‎ها حداقل توانسته‎ایم از مرگ 100 هزار نوزاد به علت کزاز جلوگیری کنیم. همچنین واکسیناسیون سرخک جلوی 80 هزار مرگ را گرفته و با واکسن فلج اطفال هم موفق شدیم، جلوی نقص عضو 24 هزار کودک را در ایران بگیریم.»

دردسرهای همسایگی

مشاهده بیماری سرخک در برخی مناطق کشور یکی از مواردی است که با وجود تأییدیه حذف این ویروس سبب نگرانی می‎شود، چراکه سرخک می‌تواند به سرعت شیوع پیدا کند. بیماری که واکسن آن در 9 و 18 ماهگی تزریق می‌شود، اما به گفته معاون بهداشت وزارت بهداشت، ایران در همسایگی سه کشور افغانستان، پاکستان و عراق قرار دارد که شیوع سرخک در آنها بالاست. در این میان نوزادان زیر 9 ماه و افرادی که واکسن نزده‌اند در صورت تماس با این افراد، مبتلا می‌شوند.

در سال گذشته 673 مورد مبتلا به سرخک در کشور مشاهده و بلافاصله با مشاهده این موارد و برای پیشگیری از شیوع سرخک، 56 هزار واکسن در آن مناطق مجدد تزریق شد. دکتر زهرایی بیان می‎کند: «مبارزه با بیماری واگیردار بحث یک کشور نیست. همه کشورها باید همدل شوند با پوشش بالای واکسیناسیون به سمت کاهش بیماری‎ها و تبعات ناشی از آن حرکت کنند. تازمانی که در مجاورت‎مان، کشورهایی با ضعف ساختار بهداشتی وجود دارد، در معرض ورود مجدد ویروس قرار داریم. راه محافظ فعلی، نگهداشت پوشش بالای واکسیناسیون در کشور است. وقتی گفتیم 98 تا 99 درصد از جامعه هدف تحت پوشش هستند، یعنی هنوز یک درصد جامعه که جمعیتی حدود 10 تا 20 هزارنفر می‎شوند، واکسن دریافت نکردند.»

اگر سالانه یک میلیون کودک واکسینه شوند، ممکن است، 5 درصدشان ایمنی صددرصدی نداشته باشند که 50 هزار کودک می‎شود که اگر کنار آمار کودکان واکسن نزده قرار بگیرند جمعیتی حدود 70 هزار نفر می‎شوند، یعنی افرادی که همچنان در معرض خطر ابتلا به سرخک در طغیان‎ها هستند. به همین دلیل تا زمانی که کشورهای همسایه به شرایط مطلوبی در واکسن نرسند، باید نظام مراقبتی را کامل اجرا کنیم.

 هزینه واکسن تکمیلی فلج اطفال فقط 22 میلیارد تومان

 رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت در مورد هزینه‎های اجرای این نظام مراقبتی می‎گوید: «واکسن فرآورده‎ای حساس بوده و باید تا زمان تزریق در دمای مناسب 2 تا 8 درجه نگه ‎داشته شود و نظام سلامت به غیر از هزینه‎هایی که برای تأمین واکسن می‎کند باید شرایط نگهداری از آن را در نظر بگیرد که همه اینها مشمول هزینه است و برای حفظ سلامت کودکان همه ساله انجام می‎شود. مثلاً سالانه دو نوبت در مناطق جنوب شرق کشور و سایر مناطق پرخطر عملیات واکسیناسیون تکمیلی فلج اطفال را به صورت خانه به خانه انجام می‎دهیم تا همه بچه‌های زیر 5 سال در دو نوبت مجدداً واکسن را دریافت ‎کنند. سال گذشته برای اجرای این برنامه فقط  22 میلیارد تومان هزینه اجرایی متقبل شدیم.»

منبع خبر