ازدواج در وقت اشتباه – سلامت نیوز

به گزارش سلامت نیوز به نقل از شرق، در سال‌های اخیر، الگوهای ازدواج در ایران با دگرگونی‌های معناداری روبه‌رو شده است. اگرچه روند کلی ازدواج در کشور به دلیل عوامل مختلفی همچون بحران اقتصادی، تغییرات فرهنگی و افزایش سن ازدواج رو به کاهش گذاشته، اما هم‌زمان شاهد رشد نگران‌کننده ازدواج در دو گروه سنی خاص هستیم: کودکان و افراد بالای ۵۰ سال. 

این پدیده که اغلب در سایه آمار کلی نادیده گرفته می‌شود، زنگ خطری جدی برای نظام اجتماعی و سلامت جمعیت کشور به شمار می‌آید.

رشد بی‌سابقه ازدواج در سنین بالای ۵۰ سال

براساس گزارش مرکز رصد جمعیت سازمان ثبت احوال، در سال ۱۴۰۳ بیش از ۳۲ هزار واقعه ازدواج برای افراد بالای ۵۰ سال به ثبت رسیده است. از این میان، ۲۲ هزار و ۶۶۹ مورد متعلق به مردان و ۹ هزار و ۵۲۷ مورد مربوط به زنان بوده است. همچنین داده‌های ۱۰ ماهه نخست همین سال نشان می‌دهد که ۱۷,۳۴۷ مرد و ۶,۷۸۳ زن بالای ۵۰ سال ازدواج کرده‌اند. هرچند این آمار می‌تواند نشانه‌ای از تغییر نگرش نسبت به ازدواج در سنین بالا تلقی شود، اما در عین حال باید به مشکلات بالقوه‌ای نظیر مسائل بهداشتی، اقتصادی و روانی در این نوع ازدواج‌ها نیز توجه داشت.

ازدواج کودکان؛ استمرار یک بحران خاموش

در نقطه مقابل، ازدواج کودکان زیر ۱۸ سال به ویژه دختران، همچنان یکی از معضلات جدی اجتماعی ایران باقی مانده است. طبق گزارش مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۱، حدود ۲۵ هزار و ۹۰۰ دختر و ۱۵ پسر زیر ۱۵ سال ازدواج کرده‌اند. آمارها از ثبت ۱,۳۹۲ تولد از مادران زیر ۱۵ سال و ۶ تولد از پدران در همین بازه سنی حکایت دارد. همچنین در گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ سال، ۶۴ هزار و ۶۳۲ تولد از مادران نوجوان و بیش از ۳ هزار تولد از پدران نوجوان به ثبت رسیده است؛ اعدادی که ابعاد گسترده‌تری از پیامدهای ازدواج زودهنگام را روشن می‌کند.

بررسی داده‌های مربوط به سال‌های اخیر نیز نشان می‌دهد که اگرچه تعداد ازدواج دختران ۱۵ تا ۱۹ ساله از ۱۵۶ هزار مورد در سال ۱۴۰۰ به ۱۳۸ هزار مورد در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته، اما همچنان این گروه بیشترین سهم را در میان ازدواج‌های نوجوانان دارد. در سال ۱۴۰۱، ۷۷۹ طلاق برای دختران زیر ۱۵ سال و ۷۱ طلاق برای دختران ۱۵ تا ۱۹ ساله ثبت شده است. همچنین طلاق در میان پسران ۱۵ تا ۱۹ سال نیز از ۷۹۲ مورد در سال ۱۴۰۰ به ۸۸۴ مورد در سال ۱۴۰۱ افزایش یافته است؛ آماری که نشان‌دهنده شکنندگی بالای ازدواج‌های زودهنگام است.

کاهش ازدواج و افزایش طلاق؛ تضعیف نهاد خانواده

آمارهای کلی همچنان از تضعیف نهاد خانواده در ایران حکایت دارند. در سال ۱۴۰۲، تعداد ازدواج‌های ثبت‌شده به ۴۸۱ هزار و ۳۹۵ مورد و طلاق‌ها به ۲۰۲ هزار و ۱۸۳ مورد رسیده است.

این نسبت به‌گونه‌ای است که در ازای هر ۲.۴ ازدواج، یک طلاق در کشور رخ می‌دهد؛ شاخصی که از نگاه اجتماعی نگران‌کننده تلقی می‌شود. روند بلندمدت آمار ازدواج و طلاق از سال ۱۳۹۱ به بعد نیز مؤید کاهش ازدواج و افزایش نسبی طلاق است؛ تغییری که می‌توان آن را ناشی از فشارهای اقتصادی، تغییر نگرش نسل جوان به زندگی مشترک، کاهش تاب‌آوری روانی زوج‌ها و نبود نظام حمایتی مؤثر دانست.

این روند در تازه‌ترین داده‌های منتشرشده نیز ادامه یافته است. طبق جدیدترین گزارش سازمان ثبت احوال، در تابستان ۱۴۰۳ تعداد ازدواج‌ها به ۱۰۳ هزار و ۸۵۳ مورد و تعداد طلاق‌ها به ۴۶ هزار و ۴ مورد رسیده است. این ارقام نشان می‌دهد که تعداد ازدواج‌ها نسبت به بهار همان سال ۱۹ درصد و نسبت به تابستان ۱۴۰۲ حدود ۰.۸ درصد کاهش داشته، در حالی‌که طلاق نسبت به بهار ۱۴۰۳ با رشد ۱۱.۴ درصدی همراه بوده است. با این حال، طلاق در مقایسه با تابستان سال گذشته (۱۴۰۲) حدود ۸.۲ درصد کاهش یافته است.

این آمار نوسانی نشان‌دهنده آن است که وضعیت ازدواج و طلاق در ایران وارد مرحله‌ای از بی‌ثباتی شده است؛ به‌گونه‌ای که نوسانات فصلی و اقتصادی به‌سرعت بر تصمیم‌گیری‌های خانوادگی اثر می‌گذارند.

پیامدهای گسترده ازدواج کودکان

ازدواج در سنین پایین، به‌ویژه برای دختران، با آسیب‌های گسترده‌ای همراه است که از سوی نهادهای بین‌المللی مانند یونیسف و نهادهای داخلی نظیر سازمان بهزیستی مورد تأکید قرار گرفته است. نخستین پیامد آن، ترک تحصیل و قطع مسیر آموزشی است که موجب کاهش فرصت‌های شغلی و رشد فردی می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد کودک‌همسرها بیشتر در معرض خشونت‌های خانگی قرار دارند؛ هم به شکل جسمی، هم به صورت جنسی و روانی. عدم آمادگی روانی و نداشتن مهارت‌های حل تعارض، آن‌ها را آسیب‌پذیرتر می‌کند.

از منظر جسمی، بارداری در سنین پایین با خطراتی مانند مرگ‌ومیر هنگام زایمان، زایمان زودرس و تولد نوزاد کم‌وزن همراه است. این آسیب‌ها بیشتر در مناطق محروم و کم‌برخوردار مشاهده می‌شود.

همچنین ازدواج کودکان معمولاً در خانواده‌هایی با وضعیت اقتصادی ضعیف‌تر رخ می‌دهد و به تداوم چرخه فقر در نسل‌های بعدی منجر می‌شود. در نهایت، بسیاری از این کودکان در سال‌های بعد دچار مشکلات روان‌شناختی نظیر افسردگی، اضطراب، احساس ناکامی و کاهش عزت‌نفس می‌شوند؛ چرا که خود را محروم از دوران کودکی و در نقش‌هایی می‌یابند که برای آن آمادگی نداشته‌اند.

راهکارها و ضرورت سیاست‌گذاری جدید

برای مقابله با این روندهای نگران‌کننده، لازم است بازنگری جدی در قوانین مربوط به حداقل سن ازدواج صورت گیرد. ارتقاء سطح آموزش عمومی، آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها، ارائه مشاوره و حمایت‌های اجتماعی و اقتصادی برای نوجوانان، از جمله اقدامات ضروری در این زمینه است. همچنین لازم است سیاست‌گذاران به طور هم‌زمان به نیازهای عاطفی و اقتصادی سالمندان نیز توجه کنند تا افزایش ازدواج در سنین بالا نیز از بستر آسیب خارج شود.

پیشگیری از بحران‌های آینده در گرو اصلاح قوانین، تغییر نگرش‌های سنتی و تأمین حمایت‌های نهادی برای اقشار آسیب‌پذیر است. سکوت در برابر این آمارها، هزینه‌های انسانی و اجتماعی جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت.

منبع خبر