آمار تکان‌دهنده حیوان‌گزیدگی / ۴۵۲ هزار مورد در یک سال

به گزارش سلامت نیوز به نقل از فرهیختگان، از 13 مورد سگ گزیدگی نیز ۷ مورد توسط سگ‌های ولگرد، یک مورد سگ نگهبان رها شده، ۲ مورد سگ‌های بلاصاحب و ۲ مورد توسط سگ‌های گله بوده است. همچنین در طی سال ۱۴۰۳ تاکنون ۴۵۲ هزار و ۱۷۸ مورد حیوان گزیدگی در کشور رخ‌داده که ۱۳ مورد فوتی داشته است.

در سال 1402 نیز بالغ بر 370 هزار مورد حیوان گزیدگی در کشور داشتیم که به مراکز وزارت بهداشت مراجعه کرده‌اند و اقدامات شست‌وشوی محل گزش و واکسن و سرم دریافت کرده‌اند. بر اساس اطلاع «فرهیختگان»، زنگ خطر شیوع هاری در بین سگ‌های ولگرد و سالک در بین سگ‌های خانگی و ولگرد یا همان بلاصاحب به صدا درآمده است و بار دیگر لزوم ساماندهی معضل سگ‌های ولگرد را یادآور شده است. یک دامپزشک در گفت‌وگو با «فرهیختگان» مجدداً لزوم ساماندهی سگ‌های ولگرد را یادآور می‌شود.

خسروی دامپزشک: سالک خطرناک‌تر از هاری است

امیرپیمان خسروی دامپزشک است و از خطر شیوع سالک حتی در میان سگ‌های خانگی می‌گوید. او می‌گوید که شیوع بیماری‌هایی مانند سالک و هاری رتبه بهداشت عمومی کشور را در جهان پایین می‌آورد. او در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «خطرناک‌تر از هاری، لیشمانیوز (سالک) و شیوع سالک در بین سگ‌های ولگرد و سگ‌های خانگی است.

نکته اینجاست که اگر بخواهیم سگ‌های ولگرد را متهم کنیم، باید بگوییم که در حال حاضر، در جامعه ما، از هر سگی که مشاهده می‌شود، پنج تا شش‌تای آن‌ها سگ‌های نژاده‌ای هستند که ارزشی معادل ۲۰۰ میلیون تومان پیدا می‌کنند. شاید برای سگ‌ها خطرناک باشد، اما برای انسان‌ها این مسئله بسیار بدتر است.»

وی ادامه داد: «لیشمانیوز قدیمی همان بیماری سالک بود که معمولاً یک زخم سالک روی صورت مردم دیده می‌شد. این بیماری به دو صورت بروز می‌کند: جلدی و احشایی. همیشه ما در معرض این بیماری بودیم. حالا این بیماری چه‌طور منتقل می‌شود؟ سگ‌ها به این بیماری مبتلا می‌شوند. عامل انتقال این بیماری مستقیماً از سگ به انسان نیست. عامل اصلی انتقال، پشه خاکی است. پشه می‌آید، سگ را نیش می‌زند، سپس از آنجا به انسان منتقل می‌شود و تخم انگل را منتقل می‌کند. به این صورت است که این تخم‌ها منتقل می‌شوند و باعث آلودگی هر دو طرف می‌شوند.»

سالک تا چند سال گذشته در تهران شیوع نداشت

این دامپزشک افزود: «اما چرا در جامعه انسانی دوباره این بیماری شیوع پیدا کرده است؟ یکی از علل ممکن است سگ‌های ولگرد باشند و دیگری گسترش دریاچه‌های لجن‌زار در اطراف شهرهاست. قبلاً پشه خاکی را تنها در جنوب و شمال کشور داشتیم، اما حالا در مناطقی مانند هشتگرد، نظرآباد، ورامین و اطراف تهران هم مشاهده می‌شود.

این اتفاق به دلیل دفع ناقص فاضلاب‌ها و گسترش پشه خاکی رخ‌داده است. این یک زنگ خطر بزرگ است که باید جدی گرفته شود. تا سه یا چهار سال پیش، لیشمانیوز اصلاً در استان‌های تهران و البرز وجود نداشت. اگر هم در برخی مناطق وجود داشت، معمولاً به مهاجرین متعلق بود. اما حالا این بیماری به‌آرامی در جامعه انسانی شروع به گسترش کرده است. هزینه درمان آن بسیار بالاست و هم از نظر جانی خطرناک است و هم هزینه‌های درمانی سنگینی را به همراه دارد.»

خسروی ادامه داد: «وقتی بیماری به‌صورت جلدی بروز می‌کند، در قالب سگ‌های ولگرد هم می‌توان آن را مشاهده کرد. این سگ‌ها معمولاً نشانه‌هایی همچون زخم دور پوزه یا لاغری مفرط دارند. این بیماری خطراتی جدی برای انسان‌ها به همراه دارد، چرا که بیماری مشترک است، همانند هاری. از آن بدتر، ما الان به وضعیت کشور هندوستان شبیه شده‌ایم! چند سال پیش اصلاً هاری در کشور ما وجود نداشت، حتی در سگ‌های ما. اما اکنون، در سگ‌های ولگرد، حداقل ماهی دو یا سه مورد سگ‌های اَگرسیو مشکوک به هاری در هر ۵۰۰ یا ۶۰۰ سگ جمع‌آوری شده مشاهده می‌شود.»

وی عنوان کرد: «هاری یک بیماری مشترک کشنده است و اهمیت آن در این است که هنگام ارزیابی بهداشت عمومی یک کشور، سازمان بهداشت جهانی و همچنین سازمان دامپزشکی جهانی، اولین معیارهایی که در نظر می‌گیرند، بیماری هاری است. زمانی که مبارزه با هاری به‌درستی انجام نشود، نتیجه‌ای جز مشکلات اساسی که هم‌اکنون در کشور با آن مواجه هستیم، نخواهد داشت.

تصور عمومی بر این است که برخی شبکه‌های مجازی و افکار عمومی در مورد بیماری هاری به‌اشتباه القا می‌کنند که سگ‌های ولگرد، عامل اصلی شیوع این بیماری نیستند، بلکه کمبود سگ‌های ولگرد باعث گسترش آن می‌شود. بسیاری می‌گویند که چرا سگ‌های ولگرد در محیط شهری وجود دارند؟ زیرا مانع از ورود روباه و گرگ به شهر می‌شوند.»

روباه و گرگ هم عامل انتقال هاری هستند

خسروی ادامه داد: «درست است که در ظاهر، این گفته‌ها ممکن است تا حدی درست به نظر برسند، اما از نظر علمی، این فرضیه کاملاً نادرست است. چرا که روباه و گرگ به‌عنوان ناقلین اصلی بیماری هاری شناخته می‌شوند. در واقع، بیماری هاری در سگ‌ها، معمولاً در مدت یک ماه خود را نشان می‌دهد، اما در روباه‌ها یا گرگ‌ها، این مدت زمان می‌تواند بسیار طولانی‌تر باشد.

به‌ویژه در روباه‌ها و شغال‌ها، این بیماری ممکن است برای چند ماه یا حتی چند سال به‌صورت نهفته باقی بماند و این حیوانات فقط به‌عنوان ناقل عمل کنند. انتقال هاری از طریق گزش مستقیم صورت می‌گیرد، چه در سگ‌ها و چه در دیگر حیوانات. اما نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که سگ‌های ولگرد هیچ‌گونه نقش بازدارندگی در برابر روباه‌ها یا گرگ‌ها ندارند. تنها مسئله این است که این حیوانات ممکن است به‌طور مشترک از منابع غذایی استفاده کنند و در این میان، احتمال گازگرفتن یک سگ ولگرد توسط یک روباه یا گرگ هنگام خوردن غذا وجود دارد. این خود می‌تواند یکی از دلایل گسترش بیماری هاری باشد.»

سگ‌های ولگرد عامل مهم انتقال هاری هستند

این دامپزشک افزود: «اکنون که بیماری هاری در جامعه انسانی گسترش‌یافته، نمی‌توانیم به جست‌وجوی علت بپردازیم که چه کسی یا چه چیزی این بیماری را منتقل کرده است. از نظر ما، سگ‌های ولگرد در حال حاضر بستر مناسبی برای گسترش هاری هستند، به‌ویژه در اطراف تهران و در شهرک‌هایی مانند پرند و…. این مسئله تهدیدی جدی هم برای جامعه انسانی به شمار می‌رود و هم استانداردهای جهانی بهداشت کشور را زیر سؤال برده است. در حال حاضر، ما به لیست کشورهایی پیوسته‌ایم که از این منظر به‌شدت از دنیا عقب مانده‌اند.»

وی ادامه داد: «راه‌حل چیست؟ راه‌حل این است که در نخستین قدم، پیش‌بینی دقیق باشد. پیشگیری از شیوع این بیماری باید بر اساس دو اصل اساسی صورت گیرد: اول اینکه واکسیناسیون گسترده، حتی در مورد سگ‌های ولگرد، باید تا حد ممکن انجام شود. دوم اینکه جمع‌آوری سگ‌های ولگرد از داخل شهرها و روستاها باید با سرعت بیشتری انجام شود. متأسفانه، روش‌های ناکارآمد و قدیمی که در بسیاری از مناطق اجرا می‌شود، عملاً باعث شده‌اند که این مبارزه به بن‌بست برسد و نتایج قابل‌قبولی در پی نداشته باشد.»

همدردی‌های عجیب مانع جمع‌آوری اصولی سگ‌ها می‌شود

خسروی افزود: «یعنی چه؟ وقتی می‌گوییم «فشل می‌ماند»، منظور این است که در فازهای مختلف اندیشه؛ در زمانی که در استان تهران، جمع‌آوری سگ‌ها بر مبنای دارو و واکسن است، سگ‌ها به‌صورت مستقیم با تفنگ شکار می‌شوند. این موضوع باعث بروز همدردی‌های عجیب‌وغریب از سوی مردم می‌شود، بدون اینکه اطلاعات کافی داشته باشند و حتی برخی با آگاهی از این موضوع، دلشان برای سگ‌ها می‌سوزد. ما انسانیم.

اما نکته‌ای که اینجا وجود دارد این است که این نوع برخوردها اثر زیادی روی نیت مثبت گروه‌های جمع‌آوری‌کننده، یعنی دامپزشکان و سیستم شهرداری دارد. در نتیجه، روزی که بخواهیم سگ‌ها را جمع‌آوری کنیم، مردم به‌خاطر حس ترحمی که دارند، مانع این کار می‌شوند. این اولین مسئله‌ای است که باید حل شود.

ما در کشور یک متد درست برای جمع‌آوری سگ‌ها نداریم و به‌طورکلی برخوردی که با جمع‌آوری سگ‌های ولگرد می‌شود، انگار که دارند آجر جمع می‌کنند. این‌طور برخوردها باعث می‌شود که توجهی به ویژگی‌های حیوانات نداشته باشیم؛ اینکه سگ‌ها موجوداتی با گوشت، پوست، خون، دستگاه گوارش و سیستم عصبی هستند. این موجودات از لحاظ فیزیولوژیکی بسیار پیچیده‌اند و حتی می‌توانند احساس داشته باشند. چنین برخوردهایی با حیوانات، مخصوصاً وقتی که صاحب هوش و حواس هستند، از دیدگاه جهانی محکوم است. اما ما این موضوع را نمی‌خواهیم بپذیریم.»

وی عنوان کرد: «ما نمی‌توانیم با این روش‌ها برخورد کنیم. حتی اگر پول هم خرج کنیم، آبرویمان زیر سؤال می‌رود. دومین مسئله‌ای که باید جا بیفتد، این است که باید برای مردم از طریق بیلبوردها و هشدارهای بهداشتی توضیح دهیم که سگی که در خیابان است، حتی اگر عقیم شده باشد و گوشواره داشته باشد، به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند جایگاه بهداشتی داشته باشد.

عقیم بودن سگ هیچ اهمیتی ندارد. این سگ‌ها ممکن است حامل انگل، هاری یا لیشمانیوز باشند. بنابراین، این موضوع را باید به مردم گوشزد کنیم که خیابان جای نگهداری سگ نیست. هر کسی که دوست دارد، می‌تواند سگ را در خانه‌اش نگهداری کند، اما نمی‌شود به‌عنوان سگ خانگی در خیابان از آن نگهداری کرد.»

با عقیم کردن سگ‌ها نمی‌توان از انتقال بیماری‌ها جلوگیری کرد

این دامپزشک افزود: «در نهایت، حتی اگر سگ‌ها را عقیم کنیم، این‌طور نیست که روده‌هایشان عقیم شوند یا انگل‌ها از بین بروند. باید به‌طور اساسی به وضعیت بهداشت عمومی توجه کنیم و این مسئله را جدی بگیریم که سگ‌ها نباید در محیط‌های عمومی و خیابانی نگهداری شوند. این سگ عقیم شده، شب در کنار خود، ممکن است روباه بیاید و آن را گاز بگیرد.

حالا این سگ یک هفته بعد ممکن است هار شود یا نه. در حیات‌وحش، تأکید می‌کنم که شاید این نظر من مورد اعتراض خوانندگان شما قرار بگیرد و بگویند که سگ و گربه، روباه را می‌زنند، اما وقتی این حیوانات وارد محیط شهری می‌شوند، دیگر به‌عنوان حیوانات شکارگر شناخته نمی‌شوند؛ بلکه به‌عنوان حیوانات گندخوار و زباله‌خوار در نظر گرفته می‌شوند. یعنی این حیوانات به‌جای شکار، در حال چرخیدن در زباله‌ها هستند و ترجیح می‌دهند که غذا را در کنار همدیگر، (سگ، روباه و گربه) تقسیم کنند تا اینکه به پرندگان حمله کنند.»

این دامپزشک ادامه داد: «در جاده چالوس، ممکن است سگ و روباهی را مشاهده کنید که در کنار هم در میان آشغال‌ها در حال خوردن غذا هستند. این مسئله نشان می‌دهد که این حیوانات دیگر نقش شکارگری خود را ازدست‌داده‌اند و به دنبال غذاهایی هستند که در محیط شهری موجود است. برای مثال، بیماری سالک که در زمان قاجار وجود داشت، دوباره رشد کرده است. اگر به آمارهای بهداشت مراجعه کنید، می‌توانید از مسئولان بهداشتی بخواهید که آمارهای جدید را منتشر کنند.

در حال حاضر در استان تهران و البرز، چند مورد سالک گزارش شده است؟ همین‌طور کلینیک‌ها تست‌های گسترده می‌گیرند و می‌توانند تعداد سگ‌های خانگی مبتلا به سالک را هم ثبت کنند، چه برسد به سگ‌های ولگرد. این‌ها همه مشکلات بزرگی هستند که باعث کاهش استانداردهای بهداشتی شده‌اند.

در نهایت، به‌عنوان کسی که هفت یا هشت سال است در استان البرز به‌طور مستقیم با این مسائل درگیر بوده‌ام، معتقدم که استاندارد جمع‌آوری سگ‌ها باید بازنگری شود. افراد و دامپزشکان باید این کار را انجام دهند و واگذاری این مسئولیت به شرکت‌های خدماتی، به نظرم کاری اشتباه است که تنها باعث هدررفت منابع می‌شود. این مسئله باید به‌طور جدی مورد بررسی قرار گیرد تا شرایط بهداشتی بهتر شود.»

منبع خبر