گیربکس چیست؟ اهمیت آن در خودرو چیست؟

گیربکس یا جعبه دنده یکی از مهم ترین و اصلی ترین اجزاء خودرو است، بطوریکه حرکت بدون وجود آن غیر ممکن است، پس می توان آن را در جایگاه و رده موتور خودرو قرار داد.
گیربکس مجموعه ای از چندین چرخ دنده است که متناسب با یک دیگر می چرند و وظیفه تولید قدرت برای حرکت چرخ ها را دارد.

وظیفه گیربکس یا جعبه دنده چیست؟

گیربکس در واقع وظیفه انتقال قدرت به موتور را دارد، بطور دقیق موتور با تنظیم دور موتور معین با استفاده از چرخ دنده های گیربکس، سرعت های متفاوت را به چرخ های خودرو منتقل می کند و باعث حرکت خودرو می شود.

چرخ دنده یا گیربکس وظیفه تعادل میان سرعت و نیرو را برعهده دارد، بطوریکه باید با توجه به مسیرهای مختلف نیروهای متفاوتی را به چرخ ها منتقل می کند.
هنگامی که خودرو در جاده و مسیر های صاف قرار می گیرد، به سرعت زیاد و قدرت کم برای حرکت نیاز است، که به اصطلاح به آن دنده سنگین می گویند. به زبان ساده، دنده ها‌ در زمان شروع حرکت، بزرگ ‌تر هستند تا سرعت کم‌تر و گشتاور بالاتر را انتقال دهند اما در سرعت‌های بالاتر خودرو، گیربکس از دنده‌هایی با قطر کوچک ‌تر استفاده می ‌کند تا سرعت گردش بیشتری داشته باشند.

انواع گیربکس خودرو و نحوه کار آن ها

بطور کلی گیربکس ها را به دو دسته دستی و اتومات تقسیم می کنند. در حالی که امروزه کار با گیربکس اتومات راحت تر است، اما خودرو های گیربکس دستی طرفداران خود را دارد. معمولا افرادی که از خودرو هایی با گیر بکس دستی بهره می برند، بر این باوراند که کسانی که از خودرویی جعبه دنده اتومات استفاده می کنند راننده واقعی نیستند و از دنده عوض کردن دستی می ترسند.

10 اشتباه که تازه کارها در نگهداری خودرو که باید به آن توجه کنند!

1.گیربکس دستی

کار با گیربکس دستی بدین گونه است که ابتدا راننده پای خود را روی کلاج قرار می دهد، سپس دنده مورد نظر را انتخاب می کند. پس از انتخاب دنده، چرخ دنده ها متناسب با فرمان راننده تنظیم می شود، اکنون راننده پای خود را به آرامی از پدال کلاج بر می دارد و با فشردن پدال گاز بدون وارد شدن فشار به موتور به سرعت مورد نظر خود دست می‌یابد.

زمانبدی تعویض دنده به دور موتور بستگی دارد، بطوریکه افراد حرفه ای می دانند در کدام دور موتور دنده خودرو را عوض کنند تا موتور گشتاور بیشتری را تولید کند. در هنگام توفف نیز رانندگان باید بطور همزمان از ترمز با کلاج استفاده کنند تا از خاموشی خودرو جلوگیری شود و در انتها بعد از خاموش کردن کامل خودرو دنده را در حالت خلاص قرار دهند که گیربکس خودرو آسیب نبیند.

2.گیربکس اتومات

امروزه پیشرفت تکنولوژی از خودرو های دنده اتومات دور نمانده و شاهد استفاده از هوش مصنوعی در ساخت خودرو های روز دنیا هستیم. همانطور که کار با خودرو های دنده اتومات راحتر است، به همان نسبت لذت رانندگی را کم کرده است.

همانطور که تا اینجا متوجه شده اید، رانندگی در خودرو های اتومات راحت تر است پس راننده دیگر لازم نیست دستی دنده را عوض کند یا پای خود را روی کلاج قرار دهد و این دردسر ها دیگر حذف شده است. دنده های اتومات 4 حالت P ،R ،N ،D دارد که در ادامه ویژگی آن ها را بازگو می کنیم :

• حالت P روی دنده گیربکس اتومات به معنای Park است و هنگام توقف کامل از آن استفاده می شود. بدین معنا که دنده‌های موجود داخل گیربکس قفل می‌شوند و مانع از حرکت عقب یا جلو خودرو می شود.
• حالت D به معنای Drive یا رانندگی می باشد و در این حالت گیربکس های جلو رونده آزاد می شود و با فشردن پدال گاز قدرت از موتور به چرخ ها وارد می شود. (فشردن پدال گاز به معنای سبک تر شدن دنده و شتاب بیشتر است و عدم فشردن پدال گاز دنده سنگین شده و در مسیر های سخت و سربالایی کابرد دارد.)
• حالت N روی دنده اتومات به معنای NEUTRAL یا خلاص است که کاربرد آن را در چراغ قرمز ها می توان دید. در این حالت گیربکس دنده عقب و جلو را آزاد کرده که باعث چرخش آزادانه چرخ ها شود.
• حالت R به معنای REVERSE یا دنده عقب می باشد. هنگامی که دنده از حالت P به R تغییر می کند، گیربکس های عقب درگیر می شود و چرخ دنده ها برعکس می چرخد تا به سمت عقب حرکت کند.

معایب و مزایای گیربکس‌های دستی و اتومات

بسیاری از رانندگان معتقدند، تعویض دنده در دور موتور مناسب لذتی است که رانندگان خودرو اتومات از آن بی بهره اند. به علاوه اگر دو خودرو با شرایط فنی یکسان و جعبه ‌دنده‌های متفاوت داشته باشیم، شتاب گیری و مصرف سوخت در خودرو گیربکس دستی بهتر است. همچنین هزینه تعمییر قطعات گیربکس دستی کمتراز حال اتومات است.

افزایش ایمنی و توجه راننده به جاده به واسطه آزاد بودن دست ها و متمرکز بودن روی فرمان و عدم قرار دادن پا روی کلاج از مزایای این مدل خودروها است.
در کنار این مزایا در ابتدا تاخیر در تعویض دنده اولین عیب گیربکس اتومات است. در پله بعدی هزینه بالای قطعات و احتمال خرابی بیشتر نسبت به جعبه دنده دستی است و باعث شده است خیلی از رانندگان از پس نگهداری و هرینه آن برنیایند تا همچنان رقابت بین این 2 گیربکس پابرجا بماند.