سندرم تخمدان پلی کیستیک (علائم، علل و درمان)

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) وضعیتی است که بر سطوح هورمونی زنان تأثیر می گذارد.

زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک مقادیر بالاتر از حد طبیعی هورمون های مردانه تولید می کنند. این عدم تعادل هورمونی باعث می شود بدن آن ها دوره های قاعدگی را رد کند و باردار شدن را برای آن ها سخت تر کند.

PCOS همچنین باعث رشد موهای درشت در صورت و بدن و طاسی مردانه می شود و می تواند احتمال ابتلا به دیابت و بیماری ها قلبی را نیز افزایش دهد.

قرص های ضد بارداری و داروهای دیابت (که با مقاومت به انسولین، یک علامت PCOS، مبارزه می کنند) می توانند به رفع عدم تعادل هورمونی و بهبود علائم کمک کنند.

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) چیست؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک یک مشکل هورمونی است که زنان را در سنین باروری (15 تا 44 سالگی) تحت تاثیر قرار می دهد. بین 2.2 تا 26.7 درصد از زنان در این گروه سنی PCOS دارند.

بسیاری از زنان سندرم تخمدان پلی کیستیک دارند اما از وجود آن خبر ندارند. به همین خاطر لازم است زنان هر چند ماه یک بار توسط پزشک زنان چکاپ شوند تا در صورت مبتلا شدن به آن از مشکلات بعدی جلوگیری شود.

سندرم تخمدان پلی کیستیک روی تخمدان‌ های زنان و اندام‌ های تناسلی که استروژن و پروژسترون تولید می‌ کنند (هورمون‌ هایی که چرخه قاعدگی را تنظیم می‌ کنند) تأثیر می‌ گذارد. البته تخمدان ها در حالت عادی هم مقدار کمی هورمون مردانه به نام آندروژن تولید می کنند. اما در این سندرم این مقدار بیش از حد معمول تولید می شود و مشکلات پر مویی و تاسی مردانه را در زنان به وجود می آورد.

تخمدان ها هر ماه در یک زمان مشخص تخمک هایی را آزاد می کنند تا توسط اسپرم مرد بارور شوند. آزاد شدن یک تخمک در هر ماه تخمک گذاری نامیده می شود.

هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده (LH) که در غده هیپوفیز تولید می شوند، تخمک گذاری را کنترل می کنند.

FSH تخمدان را تحریک می کند تا یک فولیکول تولید کند (کیسه ای که حاوی تخمک است) و LH تخمدان را تحریک می کند تا یک تخمک بالغ آزاد کند.

سه ویژگی اصلی این بیماری عبارت اند از:

• کیست در تخمدان ها
• سطوح بالای هورمون های مردانه
• پریود های نامنظم یا حذف شده

در PCOS، بسیاری از کیسه های کوچک پر از مایع در داخل تخمدان رشد می کنند.

این کیسه ها در واقع فولیکول هایی هستند که هر کدام حاوی یک تخمک نابالغ هستند. این تخمک ها هرگز به اندازه ای بالغ نمی شوند که باعث شروع تخمک گذاری شود.

عدم تخمک گذاری سطح استروژن، پروژسترون، FSH و LH را تغییر می دهد. در این حالت سطح پروژسترون کمتر از حد معمول است، در حالی که سطح آندروژن بالاتر از حد معمول است.

هورمون های اضافی مردانه چرخه قاعدگی را مختل می کنند، بنابراین زنان مبتلا به PCOS کمتر از حد معمول پریود می شوند.

چه چیزی باعث ابتلا به این بیماری می شود؟

پزشکان دقیقاً نمی دانند چه چیزی باعث PCOS می شود. آنها بر این باورند که سطوح بالای هورمون های مردانه مانع از تولید هورمون های تخمدان ها و ساخت تخمک های طبیعی می شود.

ژن ها، مقاومت به انسولین و التهاب همگی با تولید بیش از حد آندروژن مرتبط هستند.

ژن ها

مطالعات نشان می دهد که PCOS ارثی است.

این احتمال وجود دارد که بسیاری از ژن ها در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند.

مقاومت به انسولین

تا 70 درصد از زنان مبتلا به PCOS مقاومت به انسولین دارند، به این معنی که سلول های آنها نمی توانند به درستی از انسولین استفاده کنند.

انسولین هورمونی است که پانکراس برای کمک به بدن در استفاده از قند موجود در غذاها برای انرژی تولید می کند.

زمانی که سلول ها نتوانند به درستی از انسولین استفاده کنند، تقاضای بدن برای انسولین افزایش می یابد. پانکراس برای جبران انسولین بیشتری تولید می کند. انسولین اضافی تخمدان ها را تحریک می کند تا هورمون های مردانه بیشتری تولید کنند.

چاقی عامل اصلی مقاومت به انسولین است. هم چاقی و هم مقاومت به انسولین می توانند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش دهند، بنابراین حفظ وزن ایده آل و نداشتن اضافه وزن برای زنان مبتلا به این سندرم از اهمیت زیادی برخوردار است.

التهاب

زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب سطح التهاب را در بدن خود افزایش می دهند. اضافه وزن نیز می تواند به التهاب کمک کند. التهاب بیش از حد با سطوح بالاتر آندروژن مرتبط است.

علائم رایج PCOS

برخی از زنان در حدود اولین دوره قاعدگی خود علائم را مشاهده می کنند. برخی دیگر تنها پس از افزایش وزن زیاد یا مشکل باردار شدن متوجه می شوند که PCOS دارند.

شایع ترین علائم PCOS عبارتند از:

• پریودهای نامنظم و عدم تخمک گذاری، مانع از ریزش پوشش داخلی رحم در هر ماه می شود. برخی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک کمتر از هشت بار در سال یا اصلاً پریود نمی‌ شوند.
• خونریزی شدید، پوشش رحم برای مدت طولانی تری نمیریزد، بنابراین دوره هایی که پریود می شوید می تواند سنگین تر از حد معمول باشد.
• رشد مو های ضخیم، بیش از 70 درصد از زنان مبتلا به این عارضه روی صورت و بدن خود، از جمله پشت، شکم و سینه.رشد این موهای زائد هیرسوتیسم نامیده می شود.
• آکنه، هورمون‌ های مردانه می‌ توانند پوست را چرب‌ تر از حد معمول کنند و باعث ایجاد جوش‌ ها در نواحی مختلف مانند صورت، سینه و قسمت بالای کمر شوند.
• افزایش وزن، 80 درصد از زنان مبتلا به PCOS دارای اضافه وزن یا چاقی هستند.
• طاسی با الگوی مردانه، موهای سر نازک تر شده و ممکن است ریزش کنند.
• تیره شدن پوست، لکه های تیره پوست می تواند در چین های بدن مانند چین های روی گردن، کشاله ران و زیر سینه ها ایجاد شود.
• سردرد، تغییرات هورمونی می تواند باعث سردرد در برخی از زنان شود.

PCOS بر بدن شما چه تأثیری می گذارد

سطح آندروژن بالاتر از حد طبیعی می تواند بر باروری و سایر جنبه های سلامتی شما تأثیر بگذارد.

ناباروری

برای باردار شدن باید تخمک گذاری کنید. زنانی که به طور منظم تخمک گذاری نمی کنند، تعداد زیادی تخمک برای بارور شدن آزاد نمی کنند. PCOS یکی از علل اصلی ناباروری زنان است.

سندرم متابولیک

تا 80 درصد از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای اضافه وزن یا چاقی هستند. چاقی و PCOS خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می دهد:

• قند خون بالا
• فشار خون بالا
• کلسترول خوب HDL پایین
• کلسترول “بد” LDL بالا

این عوامل با هم سندرم متابولیک نامیده می شوند و خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می دهند:

• بیماری قلبی
• دیابت
• سکته

آپنه خواب

این وضعیت باعث مکث های مکرر در تنفس در طول شب می شود که خواب را مختل می کند.

آپنه خواب در زنانی که اضافه وزن دارند شایع تر است، به خصوص اگر آنها PCOS نیز داشته باشند. خطر آپنه خواب در زنانی که هم چاقی و هم PCOS دارند 5 تا 10 برابر بیشتر از زنانی است که به PCOS مبتلا نیستند.

سرطان آندومتری

در طی تخمک گذاری، پوشش داخلی رحم ریزش می کند. اگر هر ماه تخمک گذاری نکنید، ممکن است پوشش داخلی ایجاد شود.

ضخیم شدن دیواره رحم می تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.

افسردگی

هم تغییرات هورمونی و هم علائمی مانند رشد موهای ناخواسته می تواند بر احساسات شما تأثیر منفی بگذارد. بسیاری از مبتلایان به PCOS در نهایت افسردگی و اضطراب را تجربه می کنند.

چگونه PCOS تشخیص داده می شود

پزشکان معمولاً PCOS را در زنانی که حداقل دو مورد از این سه علامت را دارند تشخیص می‌دهند:

• سطوح بالای آندروژن
• سیکل های قاعدگی نامنظم
• کیست در تخمدان ها

پزشک شما همچنین باید بپرسد که آیا علائمی مانند آکنه، رشد موهای صورت و بدن و افزایش وزن داشته اید یا خیر.

پزشک با معاینه لگن می تواند هر گونه مشکل در تخمدان ها یا سایر قسمت های دستگاه تناسلی شما را بررسی کند. در طول این آزمایش، پزشک انگشتان دستکش دار را وارد واژن شما می کند و هرگونه رشد در تخمدان ها یا رحم شما را بررسی می کند.

آزمایش خون سطوح بالاتر از حد طبیعی هورمون های مردانه را بررسی می کند.

همچنین ممکن است آزمایش خون توسط پزشک برای بررسی سطح کلسترول، انسولین و تری گلیسیرید خون برای ارزیابی خطر ابتلا به بیماری های مرتبط مانند بیماری قلبی و دیابت برای شما نوشته شود.

سونوگرافی از امواج صوتی برای بررسی فولیکول های غیرطبیعی و سایر مشکلات مربوط به تخمدان ها و رحم استفاده می کند که پزشک برای تشخیص این بیماری برای شما در نسخه می نویسد.

بارداری و PCOS

سندرم تخمدان پلی کیستیک چرخه طبیعی قاعدگی را قطع می کند و باردار شدن را سخت تر می کند. بین 70 تا 80 درصد از زنان مبتلا به PCOS مشکلات باروری دارند.

این وضعیت همچنین می تواند خطر عوارض بارداری را افزایش دهد.

زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دو برابر بیشتر از زنانی که این بیماری را ندارند، نوزاد خود را زودتر به دنیا می آورند. آن ها همچنین در معرض خطر بیشتری برای سقط جنین، فشار خون بالا و دیابت بارداری هستند.

با این حال، زنان مبتلا به PCOS می توانند با استفاده از درمان های باروری که تخمک گذاری را بهبود می بخشد باردار شوند. کاهش وزن و کاهش سطح قند خون می تواند شانس شما را برای یک بارداری سالم افزایش دهد.

نکات رژیم غذایی و شیوه زندگی برای درمان PCOS

درمان PCOS معمولاً با تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن، رژیم غذایی و ورزش شروع می شود.

از دست دادن تنها 5 تا 10 درصد وزن بدن می تواند به تنظیم چرخه قاعدگی و بهبود علائم PCOS کمک کند. کاهش وزن همچنین می تواند:

• سطح کلسترول را بهبود بخشد
• کاهش انسولین
• خطر بیماری قلبی و دیابت را کاهش می دهد

هر رژیمی که به کاهش وزن کمک کند می تواند به وضعیت شما کمک کند. با این حال، برخی از رژیم های غذایی ممکن است مزایایی نسبت به سایرین داشته باشند.

مطالعاتی که رژیم‌های غذایی را برای PCOS مقایسه می‌کنند نشان داده‌اند که رژیم‌های کم کربوهیدرات هم برای کاهش وزن و هم برای کاهش سطح انسولین مؤثر هستند.

یک رژیم غذایی با شاخص گلیسمی پایین (GI پایین) که بیشتر کربوهیدرات ها را از میوه ها، سبزیجات و غلات کامل دریافت می کند، به تنظیم چرخه قاعدگی بهتر از رژیم کاهش وزن معمولی کمک می کند.

چند مطالعه نشان داده اند که 30 دقیقه ورزش با شدت متوسط ​​حداقل 3 روز در هفته می تواند به کاهش وزن زنان مبتلا به PCOS کمک کند. کاهش وزن با ورزش همچنین باعث بهبود تخمک گذاری و سطح انسولین می شود. البته ممکن است فرد مبتلا به کم کاری تیروئید باشد که باعث می شود وزن کاهش نیابد یا حتی وزن افزایش زیادی داشته باشد. به همین خاطر باید به سرعت درمان شود یا به کمک دارور ها کنترل شود.

ورزش زمانی که با یک رژیم غذایی سالم ترکیب شود حتی مفیدتر است.

طبق تحقیقات طب سوزنی می تواند برای درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک مفید باشد.

درمان های پزشکی رایج

قرص های ضد بارداری و سایر داروها می توانند به تنظیم چرخه قاعدگی و درمان علائم PCOS مانند رشد مو و از بین رفتن آکنه کمک کنند.

پروژستین

مصرف روزانه پروژستین باعث:

• بازگرداندن تعادل هورمونی طبیعی
• تنظیم تخمک گذاری
• از بین بردن علائمی مانند رشد موهای زائد
• محافظت در برابر سرطان آندومتر

این هورمون ها به صورت قرص، چسب یا حلقه واژن وجود دارند.

متفورمین

متفورمین (گلوکوفاژ، فورتامت) دارویی است که برای درمان دیابت نوع 2 استفاده می شود. همچنین با بهبود سطح انسولین PCOS را درمان می کند.

یک مطالعه نشان داد که مصرف متفورمین در حین ایجاد تغییرات در رژیم غذایی و ورزش، کاهش وزن را بهبود می بخشد، قند خون را کاهش می دهد و چرخه قاعدگی طبیعی را بهتر از تغییر رژیم غذایی و ورزش به تنهایی بازیابی می کند.

کلومیفن

کلومیفن (کلومید) یک داروی باروری است که می تواند به باردار شدن زنان مبتلا به PCOS کمک کند. به خاطر داشته باشید که کلومیفن شانس دوقلو ها و چند قلوزایی را افزایش می دهد.

داروهای رفع موهای زائد

چند درمان می تواند به خلاص شدن از شر موهای زائد یا جلوگیری از رشد آن ها کمک کند.

کرم افلورنیتین (وانیکا) دارویی است که با نسخه پزشک رشد مو را کند می کند. با لیزر مو های زائد و الکترولیز می تواند از شر موهای زائد صورت و بدن خلاص شود.

توجه: این دارو ها را را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید.

عمل جراحي

اگر سایر درمان‌ها مؤثر واقع نشدند، جراحی می‌تواند گزینه‌ای برای بهبود باروری باشد. سوراخ کردن تخمدان روشی است که با لیزر یا سوزن نازک گرم شده در تخمدان سوراخ‌های کوچکی ایجاد می‌کند تا تخمک‌گذاری طبیعی را بازیابی کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

به پزشک خود مراجعه کنید اگر:

• شما قاعدگی را از دست داده اید و باردار نیستید.
• شما علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک مانند رشد مو در صورت و بدن خود را دارید.
• شما بیش از 12 ماه است که برای باردار شدن تلاش کرده اید اما موفق نشده اید.
• شما علائم دیابت مانند تشنگی یا گرسنگی بیش از حد، تاری دید یا کاهش وزن غیرقابل توضیح را دارید.

اگر قاعدگی‌های شما نامنظم است یا وجود ندارد و می‌ خواهید باردار شوید، 12 ماه منتظر نمانید تا به متخصص مراجعه کنید.

همچنین به خاطر داشته باشید که اگر نمی خواهید باردار شوید، پریود های نامنظم به خودی خود پیشگیری از بارداری نیست. حتی با این شرایط ممکن است باردار شوید. حتی اگر سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) دارید، بهتر است از روش های پیشگیری از بارداری در این مورد استفاده کنید.

اگر سندرم تخمدان پلی کیستیک دارید، به طور منظم با پزشک غدد یا زنان خود ملاقات کنید. برای بررسی دیابت، فشار خون بالا و سایر عوارض احتمالی به آزمایشات منظم نیاز دارید.

سخن پایانی

سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند چرخه های قاعدگی زنان را مختل کند و باردار شدن را سخت تر کند. سطوح بالای هورمون های مردانه نیز منجر به علائم ناخواسته ای مانند رشد مو در صورت و بدن می شود.

مداخلات سبک زندگی اولین درمانی است که پزشکان برای PCOS توصیه می کنند و اغلب به خوبی جواب می دهند.

کاهش وزن می تواند علائم PCOS را درمان کند و شانس باردار شدن را بهبود بخشد. رژیم غذایی و ورزش هوازی دو راه موثر برای کاهش وزن هستند.

اگر تغییرات سبک زندگی موثر واقع نشد، داروها یک گزینه هستند. قرص های ضد بارداری و متفورمین هم می توانند چرخه های قاعدگی طبیعی را بازگردانند و هم علائم PCOS را تسکین دهند.

منبع: healthline.com