همه ما به دلیل تست سلامت و یا داشتن برخی شرایط پزشکی در سال یک یا چند بار مجبور به گرفتن آزمایش خون هستیم، اما نمی توانیم اصطلاحات و مقادیر آن را متوجه شویم و ناچار باید به پزشک مراجعه کنیم. ما در این جا به بررسی اصطلاحات آزمایش خون می پردازیم، برای کسب اطلاعات عمومی و آشنایی با اصطلاحات آزمایش خون با ما همراه باشید.
کاربرد آزمایش خون چیست؟
آزمایش خون که بعضاً به آن پانل خون نیز گفته می شود، معاینه آزمایشگاهی نمونه خون، برای بررسی موارد مختلفی از جمله عملکرد اندام های خاص مانند: کبد، کلیه ها، تیروئید و قلب، عفونت ها و برخی اختلالات ژنتیکی و هم چنین ارزیابی سلامت عمومی فرد است.
اجزای آزمایش خون
یک آزمایش خون معمولاً از سه آزمایش اصلی تشکیل شده است:
- شمارش کامل خون (CBC)
- پانل متابولیک جامع (CMP)
- پانل چربی (لیپید)
اصطلاحات مخفف سیستم اندازه گیری آزمایش خون
نتایج آزمایش خون به طور کلی از سیستم اندازه گیری متریک و اختصارات مختلف استفاده می کند، از جمله:
- سانتی متر: سلول در هر میلی متر مکعب
- (fL (femtoliter: کسری از یک میلیونیم لیتر
- g / dL: گرم در دسی لیتر
- IU / L: واحد های بین المللی در هر لیتر
- mEq / L: میلی اکی والان در لیتر
- mg / dL: میلی گرم در دسی لیتر
- میلی لیتر: میلی لیتر
- mmol / L: میلی مول در لیتر
- ng / mL: نانوگرم در میلی لیتر
- pg (پیکوگرام): یک تریلیونمین گرم
شمارش کامل خون (CBC)
خون از 4 قسمت گلبول های سفید، گلبول های قرمز، پلاکت ها و پلاسما تشکیل شده است. در بسیاری از نتایج آزمایش خون، اولین لیست در زیر ستون “نام آزمایش” نتایج CBC یا شمارش کامل خون را نشان می دهد. شمارش کامل خون (CBC) بر روی سه قسمت خون متمرکز شده است:
- شمارش گلبول های سفید خون
- شمارش گلبول های قرمز خون (گلوبال قرمز)
- شمارش پلاکت ها
با اندازه گیری حجم و شمارش سلول های خونی پزشک می تواند سلامت کلی و شرایط زمینه ای مانند کم خونی و سرطان خون را ارزیابی کند.
انواع آزمایشات در شمارش کامل خون (CBC)
خرده آزمایشاتی که در شمارش کامل خون (CBC) انجام می شود، عبارت اند از:
1. آزمایش شمارش تعداد گلبول های سفید خون (WBC)
گلبول های سفید خون که به عنوان لکوسیت نیز شناخته می شوند، جز اصلی سیستم ایمنی بدن هستند. تعداد بالای گلبول های سفید می تواند وجود عفونت و همچنین تعداد کم می تواند بیماری های مختلفی از جمله HIV / AIDS و لوپوس را نشان دهد.
مقدار گلبول های سفید خون در هر میکرولیتر به شرح زیر است:
- اگر در هر میکرولیتر خون، بین 4000 تا 11000 نشان گر سلامت می باشد.
- اگر در هر میکرولیترخون، بین 50،000 تا 100،000 معمولاً نشان گر یک عفونت یا سرطان بسیار شدید می باشد.
- اگر در هر میکرولیتر خون، بیش از 100،000 باشد، نشان گر سرطان خون یا سایر سرطان های مغز استخوان می باشد.
🔔 بیشتر بدانید: بالا بودن گلبول های سفید نشانه چیست؟ راه های پیش گیری و درمان آن
شمارش افتراقی گلبول های سفید (WBC)
این آزمایش پنج جز اصلی گلبول های سفید خون و نسبت آن ها را با یک دیگر مقایسه می کند. در صورت عدم تعادل اجزای سازنده، می تواند نشان دهنده عفونت و همچنین انواع شرایط پزشکی باشد. نسبت های سالم برای هر یک عبارتند از:
- نوتروفیل ها: 40 تا 60 درصد از کل
- لنفوسیت ها: 20 تا 40 درصد
- مونوسیت ها: 2 تا 8 درصد
- ائوزینوفیل ها: 1 تا 4 درصد
- بازوفیل ها: 0.5 تا 1 درصد
2. آزمایش شمارش تعداد گلبول های قرمز خون (RBC)
گلبول های قرمز خون (RBC) اکسیژن را به بافت های بدن منتقل می کنند و این امر باعث می شود که تعداد گلبول ها برای عملکرد سالم بدن مهم باشند. شمارش گلبول های قرمز خون، میزان گلبول های قرمز را در یک فرد تخمین می زند. اگر نتایج شماری بالاتر یا کمتر از حد طبیعی داشته باشد، این می تواند شرایط مختلف پزشکی را به پزشک اطلاع دهد.
🎲 آزمایش هماتوکریت (Hct)
این آزمایش نشان می دهد که چه نسبی از خون، از گلبول های قرمز (RBC) تشکیل شده است. این آزمایش در تشخیص کم خونی از جمله سایر موارد پزشکی مفید است.
بیشتر بدانید: علل و عوامل و خطرات کم خونی در دوران بارداری
🎲 آزمایش هموگلوبین (Hgb)
هموگلوبین یک پروتئین موجود در گلبول های قرمز است که اکسیژن را از ریه ها به بافت های بدن می فرستد. اندازه گیری آن می تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد اعضای بدن و بافت شما اکسیژن کافی دارند یا خیر. آزمایش هموگلوبین در تشخیص کم خونی نیز مفید است، بسیاری از پزشکان این آزمایش را به آزمایش هماتوکریت ترجیح می دهند.
🎲 آزمون میانگین حجم بدن (MCV)
حجم متوسط RBC یا فضای هر گلبول قرمز خون از طریق این آزمایش اندازه گیری می شود. نتایج خارج از حد طبیعی می تواند نشان گر کم خونی یا سندرم خستگی مزمن باشد.
🎲 آزمایش میانگین هموگلوبین بدن (MCH)
آزمایشگاه میزان متوسط هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز را آزمایش می کند. سطح بالا نشانگر احتمال کم خونی و سطح پایین نشانه احتمال سوء تغذیه است.
🎲 آزمون عرض توزیع سلول های قرمز (RDW یا RCDW)
این آزمایش، شمارش تعداد گلبول های قرمز خون را نشان می دهد. سطح خارج از حد طبیعی می تواند شرایطی مانند کم خونی، سوء تغذیه و بیماری کبدی را نشان دهد.
3. آزمایش شمارش تعداد پلاکت ها
پلاکت ها سلول های کوچکی هستند که به ترمیم زخم ها کمک کرده و با تشکیل لخته از خونریزی بیش از حد جلوگیری می کنند. این آزمایش میزان پلاکت موجود در خون را اندازه گیری می کند. اگر آزمایش تعداد زیادی را برجسته کند، این می تواند کم خونی، سرطان یا عفونت را نشان دهد، در حالی که تعداد کم می تواند از التیام زخم ها جلوگیری کرده و منجر به خون ریزی شدید شود.
♦ میانگین حجم پلاکت (MPV)
این آزمایش حجم پلاکت ها را در خون بررسی می کند.
- تعداد پایین پلاکت زیر (150،000 پلاکت در هر میکرولیتر (mcL)) می تواند خطر خون ریزی بیش از حد را نشان دهد.
- حجم بالای پلاکت (400،000 یا بالاتر) ممکن است خطر لخته شدن خون و حمله قلبی یا سکته را در فرد نشان دهد.
بیشتر بدانید: بیماری قلبی وعروقی و آن چه لازم است در مورد آن بدانید!
پانل متابولیک جامع (CMP)
آزمایش پانل متابولیک جامع، که به عنوان پانل شیمی نیز شناخته می شود، سطح گلوکز بدن، تعادل مایعات و الکترولیت ها و هم چنین عمل کرد کبد و کلیه را اندازه می گیرد.
این پانل شامل تعدادی زیر آزمون است:
1. آزمایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT)
آلانین آمینوترانسفراز (ALT) آنزیمی است که بیش تر توسط سلول های کبدی تولید می شود. سطوح بالا می تواند نشانه آسیب کبدی باشد.
2. تست آلبومین
آلبومین پروتئینی است که توسط کبد تولید می شود. حجم آن در اندام از طریق این آزمایش قابل اندازه گیری است. سطح غیر طبیعی می تواند ناشی از مشکلات کبدی یا کلیوی باشد.
3. تست پروتئین کل
این آزمایشگاه نسبت دو نوع پروتئین را آزمایش می کند: آلبومین و گلوبولین. که سطح آن می تواند شرایط پزشکی مختلفی را نشان دهد، از جمله:
- سطح پایین پروتئین اختلالات کبدی و کلیوی و سوء تغذیه.
- سطح بالای پروتئین نشانه التهاب، عفونت یا اختلال مغز استخوان.
4. تست آلکالن فسفاتاز
آلکالن فسفاتاز آنزیمی است که به طور معمول در سلول های کبدی و استخوانی تولید می شود. نتایج خارج از سطح طبیعی می تواند آسیب کبدی و مشکلات استخوانی مانند راشیتیسم یا تومور های استخوانی را نشان دهد.
5. تست آمینوترانسفراز آسپارتات
آسپارتات آمینوترانسفراز آنزیمی است که معمولاً در گلبول های قرمز و بافت عضلانی و هم چنین قلب، لوزالمعده، کبد و کلیه ها یافت می شود. این تست سطح این آنزیم را در بدن اندازه گیری می کند، نتایج بالاتر از حد سالم نشان دهنده انواع شرایط، از جمله برخی از انواع سرطان و هم چنین آسیب کبد، قلب یا کلیه است.
6. آزمایش بیلی روبین
این آزمایش برای تشخیص اختلال عملکرد کلیه و کبد و هم چنین در تشخیص بیماری هایی مانند زردی نوزاد، کم خونی مفید است.
🔔 بیشتر بدانید: علت زردی نوزاد چیست؟ تشخیص و راه های درمان آن
7. آزمایش نیتروژن اوره خون (BUN)
این آزمایش حجم نیتروژن را در خون اندازه گیری می کند.
- مقادیر زیاد نیتروژن نشان گر آسیب کلیه می باشد.
- در حالی که سطح پایین ممکن است نشانه سوء تغذیه یا آسیب شدید کبد باشد.
8. تست کلسیم
این آزمایش میزان کلسیم در خون را اندازه گیری می کند.
- اگر آزمایش نشان دهنده سطح پایین باشد، این می تواند سرطان، هایپر پاراراتیروئیدیسم، سل و سایر شرایط را نشان دهد.
- در حالی که سطح بالا می تواند شرایطی از جمله سوء تغذیه، راشیتیسم و هیپوپاراتیروئید را نشان دهد.
9. تست کلرید
این آزمایش میزان کلرید بدن را اندازه گیری می کند. افزایش سطح کلرید می تواند نشان گر از دست دادن آب بدن و هم چنین اختلالات کلیوی و اختلال عملکرد غده فوق کلیه باشد.
10. آزمایش کراتینین
کراتینین یک مولکول ضایعات شیمیایی است که برای ایجاد انرژی عضلانی مهم است. افزایش سطح کراتینین می تواند نشانه اختلال عملکرد کلیه باشد.
11. آزمایش قند خون ناشتا
میزان قند خون به راحتی تحت تأثیر مصرف اخیر غذا یا نوشیدنی قرار می گیرد. بنابراین آزمایش قند خون ناشتا، پس از حداقل 6-8 ساعت ناشتایی انجام می شود. نتایج غیر طبیعی می تواند دیابت و سایر شرایط پزشکی را نشان دهد.
12. تست فسفر
آزمایشگاه میزان فسفر را در خون آزمایش می کند. افزایش سطح آن می تواند مشکلات کلیه و غدد پاراتیروئید را نشان دهد و ممکن است نشانه سوء تغذیه یا سوء مصرف الکل باشد.
13. تست پتاسیم
پتاسیم به ارتباط بین اعصاب و عضلات کمک می کند، قلب را تنظیم می کند و عملکرد عضلات را حفظ می کند. دارو های ادرار آور (ماده یا دارویی که برای افزایش ادرار استفاده می شود) می تواند باعث کاهش سطح پتاسیم شود.
14. آزمایش سدیم
سدیم ماده معدنی است که به تکانه های عصبی و انقباضات عضلانی و هم چنین تعادل سطح آب کمک می کند. بی نظمی نشانه احتمالی کمبود آب بدن، اختلالات غده فوق کلیه، کورتیکواستروئیدها و اختلالات کلیه یا کبد است.
پانل چربی (لیپید)
صفحه چربی شامل آزمایشات مختلفی است که برای اندازه گیری انواع مختلف تری گلیسیرید (چربی) و کلسترول در خون استفاده می شود.
1. تست کلسترول تام
این آزمایش میزان کلی کلسترول LDL (بد) و HDL (خوب) را در خون اندازه گیری می کند.
2. تست تری گلیسیرید
آزمایشات تری گلیسیرید، چربی موجود در خون را نشان می دهد. چربی ها یک عامل خطر احتمالی برای بیماری های قلبی و سایر شرایط پزشکی هستند.
3. تست کلسترول HDL
کلسترول HDL، همچنین به عنوان لیپوپروتئین با چگالی بالا (یا کلسترول خوب) شناخته می شود، در محافظت در برابر بیماری های قلبی مفید است. سطح پایین آن می تواند خطر مشکلات قلبی را افزایش دهد.
4. تست کلسترول LDL
کلسترول LDL، هم چنین به عنوان لیپوپروتئین با چگالی کم (یا کلسترول بد) شناخته می شود، با بیماری قلبی و گرفتگی عروق مرتبط است.
5. تست کلسترول تام به HDL
محاسبه این نسبت می تواند به تعیین خطر ابتلا به بیماری قلبی در یک فرد کمک کند. این ماده با تقسیم کلسترول HDL به کلسترول تام انجام می شود. سطح بالا شاخص احتمالی مشکلات قلبی است.
منبع: ada.com
